بحران مس، چالشی بی‌سابقه برای اقتصاد جهان

تقاضای جهانی برای مس با سرعتی رو به افزایش در حال رسیدن به سطحی است که ممکن است طی دو دهه آینده از عرضه پیشی بگیرد؛ وضعیتی که رابرت فریدلند، از پیشکسوتان صنعت معدن، آن را «چالشی تاریخی و بی‌سابقه برای اقتصاد جهانی» توصیف می‌کند.

او هشدار می‌دهد که در ۱۸ سال آینده، بشر باید به اندازه‌ی کل مس استخراج‌شده در طول ۱۰ هزار سال گذشته، دوباره استخراج کند تا حتی رشد اقتصادی ملایمی حفظ شود.

پیام فریدلند که در سال‌های اخیر بارها در سخنرانی‌های عمومی‌اش تکرار شده، امروز به‌درستی پیش‌بینی‌شده به نظر می‌رسد. او در سال ۲۰۲۱ گفته بود: این، انتقام اقتصاد قدیم است. در دو دهه گذشته سرمایه‌گذاری کافی برای کشف فلزاتی که برای گذار انرژی نیاز داریم انجام نشده است.

به باور او، مس در مرکز رشد اقتصادی و امنیت ملی قرار دارد. این فلز که در همه چیز از شبکه‌های برق گرفته تا تجهیزات نظامی کاربرد دارد، به شریان حیاتی صنعت مدرن بدل شده است. تا اکتبر ۲۰۲۵، قیمت مس بیش از ۵ دلار به ازای هر پوند — حدود ۱۱٬۱۳۰ دلار به ازای هر تُن — رسیده است؛ افزایشی ۵۵ درصدی نسبت به پنج سال پیش.

 

اقتصاد کمبود

با وجود این افزایش قیمت، فریدلند می‌گوید نرخ فعلی هنوز برای تشویق تولید جدید کافی نیست. او پیش‌بینی می‌کند که قیمت مس باید به حدود ۱۵٬۰۰۰ دلار در هر تُن برسد تا بتوان هزینه‌های هنگفت احداث معادن جدید را توجیه کرد. به گفته او، ۹ هزار دلار برای هر تُن، برای پذیرش چنین ریسکی کافی نیست.

او می‌افزاید: در بیست سال آینده جهان به مقدار عظیمی مس نیاز دارد. من در چهار سال گذشته در مصاحبه‌های مختلف این روند را پیش‌بینی کرده‌ام، و این پیش‌بینی به بصیرت خاصی نیاز نداشت؛ جهت حرکت قیمت‌ها کاملاً مشخص بود.

شکاف میان رشد تقاضا و محدودیت عرضه، به گفته او، تهدیدی حیاتی است. بر اساس گزارش S&P Global، با نرخ مصرف فعلی، تا سال ۲۰۴۳ باید حدود ۷۰۰ میلیون تُن مس دیگر استخراج شود — معادل کل مس استخراج‌شده در طول تاریخ — تا تنها رشد سالانه ۳.۵ درصدی تولید ناخالص جهانی حفظ شود.

 

ضرورت‌های راهبردی

اهمیت مس فراتر از اقتصاد است. فریدلند بر نقش راهبردی آن در دفاع ملی تأکید می‌کند و به نگرانی ارتش آمریکا از کمبود پوسته‌های توپخانه ۱۵۵ میلی‌متری اشاره دارد. او گفته است: وقتی کسی اسلحه‌ای به سمت تو گرفته، برای دفاع از خود باید مس داشته باشی تا بتوانی شلیک کنی.

همین ضرورت، موجب شده تا درخواست‌ها برای احیای صنعت مس در ایالات متحده افزایش یابد؛ صنعتی که در چند نسل اخیر تقریباً هیچ توسعه تازه‌ای نداشته است. وابستگی به منابع خارجی اکنون هم ثبات عرضه و هم امنیت ملی را تهدید می‌کند.

 

تغییرات سیاسی و سیاست‌گذاری

فریدلند از دولت‌های اخیر آمریکا، به‌ویژه دولت کنونی به ریاست دونالد ترامپ، به خاطر درک اهمیت تأمین مواد اولیه در داخل کشور تمجید می‌کند. او می‌گوید: به عنوان یک معدن‌کار، شاهد حمایت بیشتر دولت هستیم. دولت جدید به درستی بر این متمرکز است که اقتصاد بزرگ جهان، دسترسی پایدار و متناسب با مقیاس خود به مواد خام داشته باشد.

با نزدیک شدن قیمت مس به پیش‌بینی‌های بلندمدت او، سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران با دقت این روند را دنبال می‌کنند. فریدلند وضعیت کنونی را «بشکه باروتی آماده انفجار» توصیف کرده و می‌گوید: تقاضا برای مس عملاً بی‌نهایت است، چون برای چیزی که کاملاً ضروری است، نمی‌توان قیمت منطقی تعیین کرد.