ظرفیت‌های معدنی سیستان و بلوچستان موتور محرک توسعه جنوب شرق؛ از سنگ خام تا زنجیره تولید

زاهدان - ایرنا - سیستان و بلوچستان با ذخایر غنی طلای، مس و آهن، اکنون از یک منبع خام به یک قطب صنعتی در حال ظهور تبدیل شده؛ جایی که عزم مدیران استانی بر جلوگیری از خام‌فروشی و تکمیل زنجیره کامل تولید متمرکز شده و ظرفیت این استان برای تبدیل شدن به موتور محرکه توسعه جنوب شرق کشور بیش از هر زمان دیگری ملموس است.

به گزارش ایرنا، صنعت معدن، به عنوان یکی از پایه‌های اساسی هر اقتصاد توسعه‌یافته، نقشی حیاتی در تأمین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی، ایجاد ارزش افزوده و جهش اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. این صنعت به طور مستقیم بر تولید ناخالص داخلی تأثیر گذاشته و به دلیل ماهیت پایدار و سرمایه‌بر خود، بستر مناسبی برای اشتغال‌زایی بلندمدت فراهم می‌آورد.

ایران در کانون کمربندهای معدنی جهانی واقع شده و از لحاظ تنوع و حجم ذخایر، جایگاهی بی‌بدیل در سطح جهان دارد. با دارا بودن بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی فعال و ذخایر شناخته‌شده‌ای که تخمین زده می‌شود به بیش از ۳۷ میلیارد تن برسد.

ایران ظرفیت عظیمی برای تبدیل شدن به هاب معدنی منطقه را داراست. با این حال، بخش قابل توجهی از این ظرفیت‌ها، به ویژه در نواحی شرقی کشور، هنوز به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است.

سیستان و بلوچستان رنگین‌کمان معادن ایران

سیستان و بلوچستان، به دلیل وسعت جغرافیایی کم‌نظیر و ساختار زمین‌شناسی پیچیده و منحصربه‌فرد خود، به عنوان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از حیث منابع معدنی شناخته می‌شود. این استان نه تنها تنوع بالایی در مواد معدنی دارد، بلکه در برخی از مواد استراتژیک، دارای ذخایر قابل توجهی در سطح ملی است.

از مجموع ۶۰ نوع ماده معدنی که تاکنون در ایران شناسایی شده‌اند، ۲۸ نوع به طور قطع در محدوده‌های مختلف این استان شناسایی شده، این تنوع شامل طیفی گسترده از فلزات گران‌بها، فلزات پایه، کانی‌های صنعتی و سنگ‌های تزئینی است که هر کدام پتانسیل توسعه یک زنجیره ارزش کامل صنعتی را دارند.

سیستان و بلوچستان، به دلیل وسعت جغرافیایی کم‌نظیر و ساختار زمین‌شناسی پیچیده و منحصربه‌فرد خود، به عنوان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از حیث منابع معدنی شناخته می‌شود

مهمترین مزیت رقابتی سیستان و بلوچستان در بخش معدن، قرارگیری آن در طول کمربند فلزی و معدنی جهانی بوده، این کمربند از مناطق غنی بالکان آغاز شده و از طریق ترکیه، ایران، افغانستان و پاکستان عبور می‌کند و به رشته‌کوه‌های آند منتهی می‌شود. موقعیت استان در بخش شرقی این کمربند، آن را به منبعی غنی برای ذخایر فلزی حیاتی تبدیل کرده است.

سیستان و بلوچستان دارای پراکندگی وسیعی از کانسارهای طلا است. مناطقی مانند تفتان، خاش و منطقه بزمان به دلیل حضور رگه‌های طلا با عیار قابل قبول، اهمیت ویژه‌ای دارند. مس یکی از فلزات استراتژیک در این استان است. کانسارهای مس اغلب به صورت پورفیری و رگه‌ای یافت می‌شوند.

سیستان و بلوچستان در میان استان‌های کشور، از حیث میزان ذخایر آهن پلاسری (ذخایر پراکنده در آبرفت‌ها) رتبه بالایی دارد. این ذخایر معمولاً عیار کمتری دارند اما حجم بالا و سهولت نسبی در فرآوری اولیه، آن‌ها را از نظر اقتصادی جذاب می‌سازد. یکی دیگر از شاخص‌ترین مواد معدنی این استان، آنتیموان است. ایران یکی از تولیدکنندگان اصلی آنتیموان در جهان بوده و بخش بزرگی از این ماده، که کاربرد اساسی در صنایع نیمه‌هادی‌ها، سرامیک‌ها و مهمات دارد، از معادن سیستان و بلوچستان استخراج می‌شود.

همچنین سیستان و بلوچستان میزبان ذخایر مهم کرومیت است؛ سرب و روی، منگنز، قلع و تنگستن، منیزیت، گرانیت و مرمر از دیگر ذخایر فلزی و غیرفلزی این استان به شمار می‌روند.

 

از خام‌فروشی تا زنجیره کامل تولید با احداث کارخانه طلا و مس

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان از تدوین برنامه‌های جامع برای بهره‌برداری هدفمند از ظرفیت‌های معدنی خبر داد و با تأکید بر جایگاه بسیار خوب استان در حوزه ذخایر فلزی، شناسایی ذخایر ارزشمند طلا، مس، آهن و آنتیموان را دستاورد سال‌های اخیر دانست.

داود شهرکی بیان کرد: با وجود ۵۱۲ معدن ثبت‌شده هدف اصلی سیستان و بلوچستان ورود به مرحله فرآوری، رفع موانع زیرساختی و شکل‌دهی زنجیره کامل تولید و جلوگیری از خام‌فروشی است.

وی در تشریح وضعیت کلی معادن سیستان و بلوچستان، اظهار کرد: در مجموع ۵۱۲ معدن فلزی و غیرفلزی ثبت‌شده در استان داریم که از این تعداد ۲۱۷ معدن فعال و ۲۹۵ معدن در سایر رده‌ها قرار دارند.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان ادامه داد: سهم استان از نظر تعداد معادن حدود چهار درصد، از نظر ذخایر معدنی حدود ۶ درصد و از نظر میزان استخراج حدود ۷.۶ درصد است که با توجه به جمعیت و شرایط استان، این ارقام نشان می‌دهد این منطقه جزو استان‌های برتر کشور در حوزه معدن به شمار می‌رود.

در مجموع ۵۱۲ معدن فلزی و غیرفلزی ثبت‌شده در سیستان و بلوچستان داریم که از این تعداد ۲۱۷ معدن فعال و ۲۹۵ معدن در سایر رده‌ها قرار دارند

وی با اشاره به رشد چشمگیر ذخایر معدنی در سال‌های اخیر تأکید کرد: اگر به گزارش‌های ۱۰ سال گذشته و حتی سال ۱۳۹۰ نگاه کنیم، سیستان و بلوچستان عملاً تنها یک ذخیره محدود طلا داشت، اما امروز شرایط کاملاً متفاوت شده و خوشبختانه در سال‌های اخیر ذخایر بسیار ارزشمندی شناسایی شده است.

شهرکی در ادامه با اشاره به برگزاری جلسه شورای معادن سیستان و بلوچستان در روزهای اخیر اظهار کرد: این جلسه با هدف تبیین جایگاه بخش معدن، برنامه‌ریزی برای توسعه واحدهای فرآوری و رفع موانع زیرساختی برگزار شد که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، متناسب با ذخایر شناسایی‌شده، احداث کارخانه‌های فرآوری در دستور کار قرار دارد، از جمله آن‌ها می‌توان به کارخانه طلا و کارخانه مس در شمال استان اشاره کرد.

وی گفت: در ادامه مسیر، حدود سه پروژه بزرگ در حوزه طلا و مس در حال اجراست که به مرحله احداث کارخانه خواهند رسید. همچنین مشکلات مربوط به جاده، برق و زیرساخت‌ها از طریق کارگروه‌های تخصصی پیگیری و از محل منابع وزارتخانه برای حمایت از معادنی که دارای پایگاه فرآوری هستند، اقدام خواهد شد. 

تعیین تکلیف معادن غیرفعال و مسوولیت اجتماعی

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان با اشاره به وضعیت عدم فعالیت برخی معادن، تصریح کرد: طبق دستور استاندار استان، معادنی که فعالیت ندارند و بلااستفاده مانده‌اند، در دستور کار ابطال پروانه قرار می‌گیرند تا مجدداً به بهره‌برداران واجد شرایط و توانمند واگذار شوند.

وی در این خصوص آمار تکمیلی ارائه داد و گفت: در حال حاضر حدود ۴۰۰ معدن فعال و نزدیک به ۱۰۰ معدن غیرفعال هستند. بخشی از این معادن غیرفعال مربوط به سنگ‌های گرانیتی است که به دلیل تغییر ذائقه بازار مصرف، کاربری قبلی خود را از دست داده‌اند و نیازمند تعریف کاربردهای جدید و طرح‌های پژوهشی هستند. برای معادنی که قابلیت احیا دارند، جلسات تخصصی در قالب طرح احیای معادن برگزار می‌شود و از طریق جذب سرمایه‌گذار، حمایت‌های تسهیلاتی و کمک‌های دولتی تلاش می‌کنیم آن‌ها را به چرخه تولید بازگردانیم.

شهرکی بر لزوم ایفای مسوولیت اجتماعی توسط معدن‌کاران تأکید کرد و افزود: معادن بزرگ موظف شدند در حوزه‌هایی مانند ساخت مدرسه، خانه بهداشت و بهسازی راه‌های روستایی به مناطق همجوار خود کمک کنند.

وی خاطرنشان کرد: مسیر توسعه معادن سیستان و بلوچستان بسیار امیدوارکننده است و پیش‌بینی می‌کنیم در آینده نزدیک به ذخایر جدید و ارزشمندتری دست پیدا کرده که متناسب با آن‌ها، طرح‌های بزرگ صنعتی و کارخانه‌های فرآوری در استان راه‌اندازی شود.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان تأکید کرد: استان امروز وارد مرحله‌ای شده که نه‌تنها در حوزه شناسایی ذخایر، بلکه در مسیر فعالیت‌بخشی، تعیین تکلیف، فرآوری و ایجاد ارزش افزوده حرکت می‌کند و سیاست اصلی ما اینست که معدن صرفاً به استخراج محدود نشود، بلکه زنجیره کامل تولید در استان شکل بگیرد.

به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان با احتساب به مرزهای آبی به عنوان پهناورترین و از لحاظ مرزهای خشکی به‌عنوان دومین استان پهناور کشور بیش از سه میلیون و ۳۷۵ هزار نفر جمعیت در ۲۶ شهرستان دارد.