کاتد مس به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات مسی، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و تولیدکنندگان آن با معضلات متعددی همچون کمبود خاک معدنی مواجه هستند اما از آن جایی که شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی، معدن در اختیار دارد، در زمینه تامین ماده اولیه با مشکل خاصی روبه‌رو نیست اما «حقوق دولتی» و «مالیات»، موانعی جدی در مسیر توسعه این شرکت به حساب می‌آیند. در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با کیهان گوهرین، مدیرعامل شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی به گفت‌وگو نشسته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
توضیح مختصری در رابطه با پیشینه شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی ارائه بفرمایید.
شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی در سال ۱۳۹۱ احداث شد و مهم‌ترین هدف تاسیس این مجموعه از ابتدا ایجاد اشتغال مولد، محرومیت‌زدایی و رونق‌بخشی به مناطق محروم با انجام فعالیت‌های معدنی (اکتشاف، استخراج و فرآوری) بوده است. این شرکت از بدو تاسیس در جهت حفظ و صیانت از ذخایر معدنی کشور از طریق اکتشاف سیستماتیک و اصولی، استخراج حداکثری و رعایت معیارها و ضوابط ایمنی در معادن تحت پوشش گام برداشته است.
متعاقب تاسیس این مجموعه، معدن مس مسکنی (یکی از قدیمی‌ترین معادن مس کشور) به این شرکت واگذار و با انجام تجهیز کارگاه و ارسال ماشین‌آلات معدنی، استخراج ماده معدنی مس از این معدن آغاز شد. بلافاصله بعد از استخراج مس از این معدن، راه‌اندازی اولین کارخانه مس کاتد در استان اصفهان نیز در دستور کار قرار گرفت و کارخانه فرآوری مس کاتد مسکنی در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار و به روش تانک‌لیچینگ به دست جوانان متخصص این مرزوبوم به بهره‌برداری رسید که اولین محصول آن، مس کاتد ۹۹٫۹۹ درصد بود که در بهمن ۱۳۹۳ وارد مرحله تولید شد. از همان ابتدا با تولیدکنندگان لوله، سیم و کابل به عنوان مصرف‌کنندگان کاتد مس به صورت مستمر همکاری داشته‌ایم.
نوسانات قمیتی چه تاثیری بر میزان فعالیت شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی گذاشته است؟
شرایط فعلی صنعت مس به گونه‌ای است که هر روز شاهد افزایش قیمت‌های داخلی و خارجی هستیم اما روند صعودی قیمت‌ها بر میزان تولید محصول در مجموعه تغییری ایجاد نکرده است و در حال حاضر مشابه سال گذشته مشغول به فعالیت هستیم. به جرات می‌توان گفت که امسال در فرایند تولید با مشکل جدی مواجه نشده‌ایم اما شرایط نابسامان موجود به شدت بازار فروش را تحت تاثیر قرار داده است. از طرفی مشتریان توقع عیار بالای کاتد مس را دارند و از طرف دیگر، قیمت تمام شده کاتد مس با خلوص بالا، برای آن‌ها مطلوب و اقتصادی نیست. برای صادرات کاتد مس نیز شرایط ویژه‌ای تعریف شده است؛ به طوری که شرکت تولیدکننده باید محصول خود را در بورس کالا عرضه کند و در صورت عدم فروش، مجوز صادرات برای آن واحد صادر می‌شود. قابل ذکر است که در حال حاضر، تنها دو شرکت تولیدکننده کاتد مس در رینگ صنعتی بورس حضور دارند و شرکت ما هنوز موفق به عرضه در بورس کالا نشده است.
رشد قیمت‌ها به مشتری‌ها فشار مضاعفی را وارد کرده است؛ به گونه‌ای که پیش‌تر هزینه محصول را یکجا و به صورت نقد پرداخت می‌کردند در صورتی که اکنون در چند مرحله آن را واریز می‌کنند. این موضوع به این دلیل است که تامین نقدینگی برای سایر واحدهای تولیدی نیز دشوار شده است و روند خرید و پرداخت به شدت کند پیش می‌رود.
افزایش قیمت‌ها بر روند رقابت‌های بورس کالا چه تاثیری دارد؟
بورس کالا یک تالار معاملاتی است که میزان عرضه و تقاضا برای انواع محصولات به ویژه مس، سرنوشت هر معامله را تعیین می‌کند. پیش‌تر که قیمت مس متعادل‌تر بود، بین عرضه و تقاضای این محصول یک رابطه منطقی حاکم بود و شرکت ملی صنایع مس ایران که اغلب چهار هزار تن کاتد در این تالار صنعتی عرضه می‌کرد با میزان تقاضا و عرضه چهار هزار تنی نیز مواجه می‌شد اما از زمانی که قیمت کاتد به ازای هر کیلوگرم فراتر از ۱۷۰ هزار تومان رفته، میزان تقاضا و معامله به حداقل میزان خود رسیده است. در واقع، میزان خرید در مقابل چهار هزار تن عرضه کاتد مس بسیار ناچیز است. در مجموع می‌توان گفت افزایش قیمت‌ها، میزان رقابت در رینگ صنعتی بورس کالا را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد و میزان تقاضا نیز با افت چشمگیر همراه می‌شود.
به نظر شما مشکلات عمده صنعت کاتد چیست؟
یکی از عمده معضلاتی که اغلب واحدهای تولیدکننده کاتد در سال جاری با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تامین مواد اولیه است که خوشبختانه ما از سال گذشته تا کنون شرایط پیش رو را با درایت کافی پیش‌بینی کرده بودیم و در تهیه مواد اولیه سیاست‌های خاصی را اتخاذ کردیم و توانستیم در شرایط دشوار فعلی بر چالش‌های احتمالی فایق آییم. معضل دیگری که در این صنعت پا برجا است، موضوع حقوق دولتی مربوط به معدن است. تا سال ۱۳۹۶ حقوق دولتی معدن را بر اساس استخراج سنگ معدن محاسبه می‌کردند در صورتی که این حقوق اکنون طبق کاتد مس تولیدی برآورد می‌شود و اختلاف قیمتی که بین استخراج سنگ و کاتد مس ایجاد شده از مبلغ دو هزار و ۷۳۰ تومان به ازای هر تن به دو میلیون تومان به ازای هر تن افزایش یافته است. این امر، نشان‌دهنده رشد یک هزار برابری است که در شرایط نابسامان فعلی باید پرداخت کنیم. به عبارت بهتر، در سال ۱۳۹۶، در هر سال ۱۵۰ میلیون تومان حقوق دولتی پرداخت می‌کردیم که این مبلغ در سال ۱۳۹۷ به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافت و در سال ۱۳۹۸ به یک میلیارد تومان رسید! ما به عنوان تولیدکننده، از ابتدای فعالیت خود تا کنون، کوچک‌ترین حمایتی از هیچ ارگان و سازمان دولتی دریافت نکرده‌ایم و بدون اخذ کمترین وام و تسهیلاتی به فعالیت تولیدی خود پرداخته‌ایم. بنابراین پرداخت این مبالغ به عنوان حقوق دولتی، برای ما بسیار سنگین بوده و در واقع ناعادلانه است.
از طرفی، وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده بود که معدن‌د‌اران به دلیل اینکه نمی‌توانند در راستای جلوگیری از خام‌فروشی، اقدام به صادرات سنگ معدنی کنند، در صورت احداث واحد فرآوری و تولید محصول، مشمول معافیت مالیاتی و حقوق دولتی می‌شوند اما با راه‌اندازی خط فرآوری، همچنان باید برای حقوق دولتی و مالیات به وزارتخانه‌های صمت و اقتصاد و دارایی پاسخگو باشیم.
در واقع، طبق قانون شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی از معافیت مالیاتی وزارت سمت برخوردار است اما وزارت اقتصاد و دارایی، مالیات بر درآمد را طلب می‌کند و احقاق حق در این زمینه بسیار دشوار و زمان‌گیر است. به نظر می‌رسد که دولت به جای اینکه از تولیدکننده در جهت اشتغال‌زایی تقدیر و تشکر کند، رویه تنبیه را در پیش گرفته است! عدم حمایت دولت فقط شامل حال تولیدکنندگان مس نیست بلکه تمام صنایع پایین‌دستی فعال در صنعت مس و سایر حوزه‌ها نیز از این کم‌لطفی بی‌بهره نیستند.
در رابطه با تکنولوژی تولید کاتد مس توضیح مختصری بفرمایید.
برای تولید کاتد دو روش اصلی پیرومتالورژی و هیدرومتالورژی وجود دارد. در روش پیرومتالورژی، کوره نقش اساسی را در فرایند تولید ایفا می‌کند؛ در این روش، سنگ‌های سولفیدی با استفاده از این روش و از طریق فلوتاسیون به کاتد تبدیل می‌شوند. در روش هیدرومتالورژی، از فرایند اسیدشویی استفاده می‌شود و مرحله اول آن، عملیات لیچینگ است. مزیت روش هیدرومتالورژی نسبت به پیرومتالورژی این است که با این روش، در نهایت، به خلوص بالاتری از کاتد مس دست می‌یابیم. این در حالی است که مرحله ابتدایی تولید در روش پیرومتالورژی که تولید کنسانتره است، هزینه‌بر و پیچیده نیست. لازم به ذکر است که برخی از شرکت‌های خصوصی تنها فرایند تولید کنسانتره مس به روش فلوتاسیون را انجام می‌دهند و محصول خود را در اختیار تولیدکنندگان کاتد قرار می‌دهند.
مرحله ثانویه روش پیرومتالورژی به دلیل نیاز به کوره، هزینه بالایی را شامل می‌شود. به همین دلیل بهتر است تا تناژ خاک معدنی ورودی زیاد باشد تا فرایند تولید به این روش صرفه اقتصادی داشته باشد. لازم به ذکر بوده بیشتر ذخایر معادن مس کشور، سولفیدی است؛ به گونه‌ای که اگر یک معدن را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنیم، سه‌چهارم آن سولفیدی و یک‌چهارم دیگر، اکسیدی خواهد بود. به همین دلیل، عمده تولیدکنندگان مس کشور، از روش پیرومتالورژی استفاده می‌کنند. ما در مجموعه خود از سنگ‌های معدنی اکسیدی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنیم؛ در نتیجه، از روش هیدرومتالورژی بهره می‌بریم.
در حال حاضر، به دنبال ثبت محدوده‌های دیگری نیز برای فعالیت در سال‌های آینده هستیم اما زمانی که یک منطقه را در نظر می‌گیریم و برای ثبت اقدام می‌کنیم، متوجه این موضوع می‌شویم که برخی شرکت‌های خصوصی پیش از ما از طریق مزایده مساحت زیادی از مناطق مورد نظر را به نام خود به ثبت رسانده‌اند. به همین دلیل، همچنان در پی محدوده‌های جدید و بزرگ‌تری هستیم.
چه چشم‌‌انداز و برنامه‌ای را برای شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی تبیین کرده‌اید؟
در واقع، شرکت ما برای تولید کاتد از روش تانک‌لیچینگ استفاده می‌کند و در مخازن خیلی بزرگی مرحله اسیدشویی انجام می‌شود. از آنجایی که سنگ‌های مصرفی ما نیز کم عیار هستند، همواره در تلاش هستیم که از روش هیپ‌لیچینگ نیز علاوه بر تانک‌لیچینگ بهره‌مند بشویم تا بتوانیم میزان تولید را تا حد امکان افزایش دهیم. ضمن اینکه امروزه در سنگ‌های استخراجی خود، شواهدی از رگه‌های سولفید مشاهده می‌کنیم و قصد داریم در آینده وارد این حوزه نیز شویم تا با احداث کارخانه سولفیدی و راه‌اندازی خط تولید پیرومتالورژی، موفقیت تازه‌ای را برای شرکت به ارمغان بیاوریم. در حال حاضر، روزانه یک تن کاتد مس تولید می‌کنیم که قصد داریم با اجرایی کردن برنامه‌های خود، میزان تولید را به دو تن در روز افزایش دهیم.
برای صنعت مس چه آینده‌ای را متصور هستید؟
از ابتدای سال جاری، شاهد افت و خیز قیمت مس در بازارهای داخلی و خارجی بوده‌ایم که بخش عمده آن به دلیل پاندمی ویروس کرونا بوده است اما در حال حاضر، شاهد کشف واکسن این ویروس هستیم و این موضوع موجب دلگرمی بسیاری از فعالان حوزه مس در دنیا شده و میزان عرضه و تقاضای کاتد مس نیز در داخل و خارج کشور رو به فزونی است. همچنین این امر، عاملی برای جهش قیمت جهانی مس تلقی می‌شود. قابل ذکر است که پیشرفت و رشد تکنولوژی در زمینه تولید خودروهای برقی و استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی هم نوید افزایش قیمت مس را می‌دهد که می‌تواند موقعیتی برای جهش تولید و فروش تولیدکنندگان داخلی مس تلقی شود.
مس به عنوان یک شاخص اقتصادی(Doctor Copper) نیز تلقی می‌شود زیرا به دلیل کاربرد گسترده‌ای که دارد، می‌تواند نشان‌دهنده سلامت اقتصادی یک کشور نیز باشد. گفتنی است ارتباط مس و اقتصاد در دنیا، سابقه دیرینه دارد. سال ۲۰۲۰، سالی سخت برای تمام صنایع دنیا بود و امیدوار هستیم سال ۲۰۲۱ با بروز اتفاقات جدید، حوزه تولید و مصرف این فلز استراتژیک در مسیر روشنی قرار گیرد.
