آیا فعالیت‌های معدنی آثار مخربی بر محیط‌زیست دارد؟
در پاسخ به این پرسش دو دیدگاه متضاد مطرح شده است؛ برخی بر این باورند که فعالیت‌های معدنکاری همواره باعث ایجاد مشکلات زیست‌محیطی می‌شود و می‌تواند اکوسیستم و سلامت انسان را به خطر بیندازد. این در حالی است که برخی دیگر از کارشناسان حوزه معدن می‌گویند استخراج از معادن کمتر از فعالیت‌های عمرانی و کشاورزی‌های غیرمجاز بر محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند. امروز با توسعه و یکپارچه‌سازی روش‌هایی که آثار زیست‌محیطی استخراج معدن را کاهش می‌دهند، می‌توان این صنعت را به شکل سازگار و حتی دوستدار محیط‌زیست تبدیل کرد که شامل اقداماتی مانند کاهش مصرف آب و انرژی، به حداقل رساندن تولید زباله و تلفات، جلوگیری از آلودگی خاک، آب و هوا در سایت‌های معدن و هدایت فعالیت‌های مربوط به احیا و اصلاح معادن ناسازگار با محیط‌زیست است.
ملاحظات زیست‌محیطی در فعالیت‌های معدنی
راضیه لک، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با صمت، درباره ملاحظات زیست‌محیطی در فعالیت‌های معدنی گفت: انجام هر فعالیت توسعه‌ای، ممکن است درصدی به محیط‌زیست آسیب وارد کند. از این‌رو هر پروژه معدنی با ملاحظات زیست‌محیطی همراه است؛ به این معنا که در استخراج فرآوردهای معدنی، به استانداردهای زیست‌محیطی توجه می‌شود.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، با بیان اینکه حتی جاده‌سازی نیز به محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند، تصریح کرد: کشورهای توسعه‌یافته ضمن بهره‌برداری از معادن، تلاش می‌کنند میزان تخریب محیط‌زیست را کاهش دهند.
به گفته وی؛ مناطق دورافتاده، چندان در پی رعایت استانداردهای زیست‌محیطی نیستند این در حالی است که در مناطق حفاظت شده، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی دوبرابر می‌شود. از این‌رو لازم است تعادلی بین کارهای اقتصادی، معدنی و ملاحظات زیست‌محیطی ایجاد شود.
این مقام مسئول با بیان اینکه نمی‌توان کارهای معدنی را متوقف کرد، گفت: کشوری با جمعیت بیش از ۸۰ میلیون نفر، به فعالیت‌های معدنی نیاز دارد زیرا استخراج مواد معدنی علاوه بر اشتغالزایی در کشور، باعث رشد اقتصادی می‌شود.
لک در ادامه افزود: استخراج نفت نیز به محیط‌زیست آسیب جدی وارد می‌کند. آیا باید بهره‌برداری از آن را متوقف کنیم؟ بدون تردید پاسخ به این پرسش منفی است چراکه این نعمت خدادادی برای توسعه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و باید در پی رعایت استانداردها در استخراج از معادن باشیم.
وی با بیان اینکه باید در جامعه تعادلی بین محیط‌زیست و فعالیت‌های اقتصادی برقرار شود، خاطرنشان کرد: معادن طلا در کردستان می‌تواند برای تعداد قابل توجهی از ساکنان آن منطقه، اشتغالزایی ایجاد کرده و شرایط اقتصادی آنجا را متحول کند. اگر بخواهیم برای حفاظت از محیط‌زیست، فعالیت‌های معدنی را متوقف کنیم بدون تردید به توسعه استان‌های محروم ظلم کرده‌ایم.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در ادامه افزود: روش‌های نوین و استخراج معادن باید در کشور اجرا شوند. متاسفانه در بسیاری از موارد می‌خواهیم یک سویه به این قضیه نگاه کنیم و به جای اینکه در پی ایجـاد تعادل بین فعالیت‌های معدنی و محیط‌زیست باشیم بیشتر در پی تعطیل کردن معادن هستیم.
به گفته لک، در قانون برنامه ششم توسعه آمده است اگر فعالیت‌های معدنی آسیبی را متوجه محیط‌زیست کند باید یک درصد از فروش ماده معدنی را به عمران و آبادی آن منطقه اختصاص داد. این قوانین با هدف بالا بردن استانداردهای محیط‌زیست تدوین شده‌اند.
این مقام مسئول در پایان تصریح کرد: در سال‌های اخیر توجه مسئولان به محیط‌زیست بیشتر شده است. از این‌رو اگر فعالیت یک معدن به محیط‌زیست آنجا آسیب وارد کند بدون تردید مردم آن منطقه هوشیارانه مانع ادامه فعالیت آن می‌شوند. در این راستا شورای‌عالی معادن بادقت بر چگونگی نحوه استخراج معادن نظارتمی‌کند.
معدنکاران درختکاری کنند
در این زمینه، علیرضا باقری، عضو هیات مدیره خانه معدن، در گفت‌وگو با صمت افزود: هرگونه تلاش به منظور ایجاد رفاه برای بشریت، مقداری به محیط اطراف آسیب وارد می‌کند. اگرچه معتقدم درصد تخریب فعالیت‌های معدنی بر محیط‌زیست به مراتب از کارهای عمرانی و تولیدی، کمتر است.
وی با بیان اینکه معادن در محدوده‌ای مشخص فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: بارها دیده‌ایم که پروانه بهره‌برداری و اکتشاف، برای یک معدن صادر می‌شود اما متولیان محیط‌زیست مانع فعالیت آن معدن می‌شوند؛ تشکل‌های معدنی بارها معترض این شیوه از مدیریت بودند چراکه باور داریم این مسئله بسیار سختگیرانه است. باقری در ادامه افزود: پیش از آغاز فعالیت معدنی، کارشناسان می‌توانند میزان آسیبی که به محیط‌زیست وارد می‌شود را تخمین بزنند؛ پس اگر میزان آسیب زیاد باشد بهتر است نهادهای ذی‌صلاح مانند سازمان صنعت، معدن و تجارت و سازمان استان‌ها به منظور حفاظت از محیط‌زیست پیش از هر اقدامی جلوی فعالیت معدنکاران را بگیرند زیرا زمانی‌که مقداری از کار را پیش برده‌اند متوقف کردن آن جایز نیست و هزینه‌های زیادی به معدنکار تحمیل می‌کند.
عضو هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی صنعت مواد نسوز کشور در ادامه افزود: برکسی پوشیده نیست که فعالیت‌های معدنی، با انفجار، دستکاری در طبیعت و تخریب زمین همراه است اما تشکل‌های معدنی، تلاش کرده‌اند میزان آسیب به محیط‌زیست را به حداقل برسانند. یکی از اقدام‌ها، راه انداختن کمیته محیط‌زیست است. وی در ادامه بیان کرد: هر معدنی که به شرایط طبیعی زمین آسیب وارد کند؛ معدنکاران می‌توانند با درختکاری و بوته‌کاری در مناطق دیگر، این ضعف را جبران کنند. بنابراین، فعالیت‌های معدنکاری تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور به شمار نمی‌رود. به گفته باقری؛ به نظر من آسیب رساندن به محیط‌زیست، بیشتر به وسیله توسعه فعالیت‌های کشاورزی غیرمجاز انجام می‌شود؛ حفر چاه‌های غیرمجاز برای توسعه فعالیت کشاورزی در بسیاری موارد باعث فرونشست زمین شده است.
این مقام مسئول با بیان اینکه فعالیت معدنکاری حداقل در ۲یا ۳کیلومتر مربع، قابل اجراست، افزود: در ایران، حدود ۵ هزار پروانه بهره‌برداری صادر شده است که بدون تردید تهدیدی برای محیط‌زیست به شمار نخواهد رفت. وی در پاسخ به این پرسش که آیا استخراج معادن باعث آلودگی آب و خاک خواهد شد، گفت: بدون تردید اینگونه است. در خنثی‌سازی تبلیغات یا جو عمومی که علیه معدنکاران ایجاد شده است همه می‌گویند که معادن، محیط‌زیست را آلوده می‌کنند. باقری با بیان اینکه معادن تهدیدی برای محیط‌زیست نیستند، تصریح کرد: فعالیت معدنی مانند هر گونه اقدام عمرانی دیگری، باعث تخریب است اما می‌توان با استمداد از فناوری‌های جدید به‌ویژه بازیافت آب و پالایش آلاینده‌ها میزان آسیب به محیط‌زیست را کاهش داد. زمینه لازم برای کاهش جنبه‌های آلاینده محیط‌زیست باید فراهم شود و برکسی پوشیده نیست که این مهم با فناوری جدید امکان‌پذیر است.
منبع: صمت
