معادن غنی استان اردبیل سالیان سال ثروتی خوابیده در درون زمین بوده که یا ناشناخته باقی مانده یا اراده‌ای برای اکتشاف و استخراج آن وجود نداشته است.
اگر هم فعالیتی در این زمینه صورت می‌گرفته مربوط به بخش کوچکی از معادن با ارزش افزوده نه‌چندان مهم بوده است. این بی‌توجهی اما در دولت تدبیر و امید پایان یافت و اقدامات اساسی برای اکتشاف و استخراج معادن در استان شروع شد. پای شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری به منطقه باز شد و کار در ۳ پهنه بزرگ معدنی در شمال و جنوب آغاز شد؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون اخبار دلگرم‌کننده‌ای از اکتشاف معادن غنی در دل کوه‌های بلند استان اردبیل شنیده می‌شود.
تا چندی پیش تعداد معادن استان اردبیل ۱۷۸ معدن اعلام می‌شد که از این تعداد ۳ معدن فلزی و بقیه غیرفلزی، سنگ‌ها، کانی‌های صنعتی و مصالح ساختمانی بودند که از آنها نیز به‌صورت بهینه استفاده نشده، این در حالی است که به‌گفته کارشناسان، این استان دارای ظرفیت‌های بسیار غنی در این حوزه اقتصادی است و استفاده از آن می‌تواند به توسعه استان و ایجاد اشتغال پایدار کمک کند.
چشم‌انداز معدنی اردبیل
براساس مطالعات انجام‌شده، استان اردبیل از نظر مواد معدنی فلزی، ۳ قطب فلزی از ۲۰ قطب فلزی کشور را داراست؛ هرچند که تاکنون تنها بخشی از این ظرفیت‌ها مورد شناسایی و بهره‌برداری قرار گرفته است. استان اردبیل در گروه معادن مصالح ساختمانی از وضعیت مناسبی در سطح کشور برخوردار است و در زمینه معادن فلزی نیز با اتمام عملیات اکتشافی، چشم‌انداز خوبی در حوزه عناصر طلا، نقره، مولیبدن و مس دارد.
در زمینه «پرلیت» استان اردبیل پس از آذربایجان شرقی بیشترین معادن را به خود اختصاص داده است. پرلیت بیش از ۳۰۰ نوع کاربرد در صنایع پزشکی، کشاورزی و تولید مصالح سبک دارد. همچنین این استان در زمینه سنگ نما از جمله تراورتن، مرمر و گرانیت دارای ذخایر خوبی است. در زمینه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی ۳۰ آنومالی در استان فعال بوده که معدن عقیق سبلان یکی از مهم‌ترین آنهاست. در زمینه کانی‌های فلزی نیز استان اردبیل غنی به‌شمار می‌رود که از مهم‌ترین آنها ذخایر مس و طلا است.
از ظرفیت‌ها استفاده نشده است
کارشناسان باور دارند باوجود ظرفیت غنی معدنی در استان هنوز بسیاری از کانی‌های ارزشمند مورد بهره‌برداری قرار نگرفته و از ظرفیت ذخایر معدنی استفاده مطلوبی نشده است.
به‌اعتقاد آنها، باتوجه به شرایط اقتصادی کنونی و عقب‌ماندگی بخش صنعت در استان اردبیل، معدن یکی از بخش‌های مهم در ایجاد اشتغال پایدار است و می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد صنایع پایه و زنجیره‌ای شود.
اقدامات زیربنایی در بخش معدن
از چند سال قبل و باتوجه به ظرفیت‌های معدنی استان و نقش آن در ایجاد اشتغال پایدار و رونق صنعت، دولت نگاه ویژه‌ای به این بخش در استان داشته و سرمایه‌گذاری عظیمی در مطالعه و اکتشاف معادن به‌ویژه در زمینه کانی‌های ارزشمند از جمله مس، طلا و دیگر کانی‌های استراتژیک کرده است. این اقدامات در دولت تدبیر و امید کلید خورده و اکنون در دولت دوازدهم به‌تدریج نتایج امیدوارکننده آن در حال خودنمایی است.
به‌گفته مسئولان استان اردبیل، درحال‌حاضر در ۳ پهنه معدنی استان حفاری‌های لازم و مطالعات انجام شده است. حتی عناصر و کانی‌های موجود در برخی آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی مورد سنجش و تحلیل قرار گرفته‌اند. ۳ پهنه معدنی استان اردبیل شامل قزل اوزن در خلخال، سبلان در مشگین‌شهر و باغرو در کوثر در ۳ مرحله به شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری واگذار شده و امور اکتشافی و استخراجی ازسوی آنها در حال اجراست.
تحول بزرگ در توسعه اقتصادی
رامین صادقی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در گفت‌وگو با ایرنا گفت: با پایان مطالعات پهنه‌های معدنی این استان تحول بزرگی در رونق اقتصادی منطقه در حوزه معادن ایجاد خواهد شد. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل بیان کرد: مطالعات و اکتشاف پهنه معدنی قزل‌اوزن خلخال از ۲ سال پیش در ۵ محدوده از جمله روستاهای کمر، مندجین، نمهیل، شمس‌آباد و کزج در حاشیه این رودخانه آغاز شده و موفقیت‌هایی در دستیابی به رگه‌های پلی‌متال و طلا در گمانه‌زنی‌ها و حفاری‌های این پهنه به‌دست آمده است.
وی بیان کرد: نتایج اولیه مطالعات زون معدنی قزل‌اوزن خلخال حاکی از وجود معادن غنی فلزی از جمله مس، روی و رگه‌هایی از طلا در این زون است. با واگذاری ادامه مطالعه و اکتشاف معادن به قرارگاه خاتم زمینه برای بهره‌برداری از این معادن و همچنین راه‌اندازی کارخانه‌های فرآوری برای اشتغال مردم منطقه در حال فراهم شدن است. او افزود: علاوه بر این، بخشی از پهنه‌های معدنی استان به شرکت ملی مس واگذار شده که قسمت‌هایی از زون معدنی قزل‌اوزن خلخال نیز شامل این واگذاری است.
آغاز بهره‌برداری از معادن
فریدون بابایی، فرماندار خلخال نیز گفت: با شناسایی و اکتشاف معادن طلا در ۴ نقطه از زون معدنی این شهرستان به‌زودی بهره‌برداری از این معادن آغاز می‌شود. فرماندار خلخال بیان کرد: باتوجه به پایان مرحله اول مطالعه و اکتشاف معادن در زون معدنی قزل‌اوزن خلخال ازسوی شرکت ایمیدرو و مشاور اکتشاف زون‌های معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت و دستیابی به موفقیت‌های جدیدی در زمینه وجود معدن طلا و فلزات قیمتی در ۴ نقطه از این زون در حوالی روستاهای بخش خورش رستم غربی، با واگذاری این معادن به سرمایه‌گذار بخش خصوصی استخراج طلا از این محل آغاز و زمینه اشتغال بخشی از بیکاران و رونق اقتصادی منطقه فراهم خواهد شد. بابایی گفت: باتوجه به اعلام آمادگی چند شرکت و سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری سنگ‌های معدنی و تزئینی خلخال در شهرک صنعتی گزاز و راه‌اندازی مراکز فرآوری سنگ‌های معدنی از انتقال سنگ‌های استخراج شده از معادن منطقه به‌صورت خام و تخریب راه‌های ارتباطی شهرستان جلوگیری خواهد شد.
وی با بیان اینکه برای ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز شهرک صنعتی گزاز خلخال ۵۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی تخصیص یافته، اظهار کرد: با راه‌اندازی این شهرک علاوه بر استقرار واحدهای صنعتی بزرگ شاهد راه‌اندازی کارخانه تولید فروسیلیس نیز در محل شهرک صنعتی جدید این شهرستان خواهیم بود. فرماندار خلخال افزود: مواد معدنی و اولیه موردنیاز کارخانه فروسیلیس خلخال از معدن شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی تامین و به محل کارخانه در شهرک صنعتی گزاز خلخال حمل می‌شود. این کارخانه در ۳ فاز و در مدت ۳ سال احداث و با تکمیل هر ۳ فاز آن برای هزار و ۵۰۰ نفر فرصت شغلی پایدار ایجاد خواهد شد.
معدن استان در مسیر توسعه
اکبر بهنامجو، استاندار اردبیل با اشاره به فعالیت چند شرکت اکتشاف و بهره‌برداری معدن در استان گفت: درحال‌حاضر یک شهرک صنعتی خصوصی ویژه معدن در استان اردبیل فعالیت خود را آغاز کرده و مجوز دومین و بزرگ‌ترین شهرک صنعتی خصوصی نیز صادر می‌شود.
وی بیان کرد: بخش معدن استان در مسیر توسعه حرکت می‌کند و امید می‌رود با فعال شدن صنایع تبدیلی و فرادستی این بخش میزان اشتغالزایی در این حوزه افزایش یابد.
بهنامجو بیان کرد: این شرکت‌ها در شهرستان مشگین‌شهر مطالعات خود را به پایان رسانده و در مرحله برداشت محصولات برای تولید کنسانتره و کاتد مس و طلا هستند.
استاندار اردبیل اظهار کرد: شرکت ممرادکو با سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد تومان در شهرستان مشگین‌شهر فعالیت خود را آغاز کرده و در فاز اول با ظرفیت تولید ۳ هزار و ۵۰۰ تن برای ۱۰۰ نفر اشتغالزایی دارد.
بهنامجو ادامه داد: هم‌اکنون شرکت سرزمین جلگه‌های آسمانی با ظرفیت تولید ۱۳ میلیون تن ماده معدنی و ۲ تن طلا در سال مقدمات ایجاد شهرک صنعتی خصوصی را آغاز کرده است.
سخن پایانی…
با اقدامات مقدماتی و اساسی دولت در بخش معدن استان اردبیل، هم‌اکنون زمینه مناسبی برای توسعه این بخش و تاثیرآن در به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی فراهم شده است. نیاز است مدیران استانی از این موقعیت استفاده بهینه کرده و برنامه‌ریزی مطلوبی در این راستا داشته باشند.
در مسیر توسعه معادن استان اردبیل هنوز برخی مشکلات باقی و نیاز است برای رفع آن اقدامات جدی‌تری صورت گیرد. درحال‌حاضر عمده مشکل در مسیر توسعه بخش معدن نبود نقدینگی، مشکلات محیط‌زیستی، نبود حمایت در برطرف کردن موانع موجود، وجود معارضان محلی و خام‌فروشی مواد استخراجی است.
کارشناسان معتقدند بخش معدن به‌ویژه در زمینه برخی کانی‌های گران‌قیمت به خودی خود می‌تواند موجب کسب درآمد قابل‌توجهی شود اما نباید فعالیت‌های اقتصادی را تنها به استخراج و خام‌فروشی محدود کرد بلکه در این راستا ایجاد صنایع جنبی و ایجاد فرصت‌های فرآوری این مواد ضروری است.
به‌گفته آنها شرط موفقیت در بخش معدن استان اردبیل پیوند دادن آن به صنعت و تجارت است. همچنین ایجاد صنایع زنجیره‌ای برای تولید ارزش افزوده و وصل آن به بازارهای جهانی رمز موفقیت در این بخش مهم است.
