وجود ذخایر متنوع معدنی در ایران، کشور ما را مصداق واقعی این شعر قرار داده که «آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری»؛ به‌طور قطع این‌گونه است و نمی‌توان کشوری را با داشتن نزدیک ۹۰ ماده معدنی شناخته شده، دست‌کم گرفت.
به گزارش اقتصاد آنلاین، ایران جزو کشورهای برتر معدنی دنیاست که از نظر ذخایر معدنی در خاورمیانه رتبه اول، در آسیا رتبه سوم و در دنیا رتبه دوازدهم را دارد. بیشتر برونزدهای مواد معدنی ایران در محل اتصال صفحاتی است که به هم برخورد می‌کنند یا از هم دور می‌شوند. ایران در میان ۴ صفحه زمین‌شناسی قرار گرفته و موجب شده شرایط مطلوبی پیدا کند.
برخورد صفحه عربی با صفحه ایران مرکزی، ارتفاعات زاگرس، صفحه اوراسیا با صفحه ایران، ارتفاعات البرز، صفحه هیلمند با صفحه ایران، ارتفاعات لوت و صفحه هند با ایران، ارتفاعات مکران را به‌وجود آورده است. پس ایران از هر ۴ طرف در محاصره این صفحات قرار دارد و اتصال همین صفحات در غنای معدنی ایران نقش داشته است.
کمربند متالوژنی و معدنی
یک کمربند متالوژنی بسیار مهم نیز که از غرب اروپا به شرقی‌ترین بخش آسیا اتصال داده می‌شود، آلپ-هیمالیا نام دارد که پهنه ایران‌زمین در میانه این کمربند است. کمربند مس‌زایی و طلا که آن را به‌نام ارومیه-دختر می‌شناسیم نیز از اصلی‌ترین کمربندها است. کمربند دیگری در شرق کشور و در حاشیه لوت کشف شده است. در سنگ‌آهن هم کمربند اورال-عمان که در زایش آهن در ایران نقش مهمی داشته، در دسترس است؛ علاوه بر اینکه زایش آهن در زون سنندج-سیرجان نیز وجود دارد.
در این میان تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یکی از زیرساخت‌های اکتشافی است که اهمیت دارد. ایران را به ۱۲۶ چهارگوش که هر چهارگوش ۱۵ کیلومترمربع است، تقسیم بندی کرده‌اند که نقشه‌ها با مقیاس یک دویست‌وپنجاه هزارم در این چهارگوشه‌ها به پایان رسیده است. در ضمن تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یک صد هزارم نیز در کل کشور به پایان رسیده است. مقیاس دقیق‌تری که اطلاعات بیشتری می‌دهد مقیاس یک بیست‌وپنج هزارم است که برای کل کشور۱۰ هزار برگه باید کامل شود. این نقشه در ۶ لایه اطلاعاتی شامل زمین‌شناسی مهندسی، آب، زمین‌شناسی اقتصادی، زیست‌محیطی و… است.
زایش سنگ‌آهن در ایران مرکزی
بیشتر زایش سنگ‌آهن کشور در ایران مرکزی بوده که نیمی از ذخایر کشور در این منطقه شکل گرفته است. بزرگ‌ترین ذخیره سنگ آهن ایران در معدن گل‌گهر قرار دارد با ۱.۲ میلیارد تن ذخیره که از اصلی‌ترین ذخایر کمربند آهن در زون سنندج-سیرجان است. حال چنانچه به سمت شمال غرب زون یادشده برویم، ذخایر کوچکی از آهن کشف شده است. همچنین ۷ محور سرب و روی‌زایی در کشور وجود دارد. علاوه بر آن کمربندهای تبخیری در شمال شرق و شمال غرب ایران و ۲۰۰ گنبد نمکی در زون زاگرس قرار دارد.
درحال‌حاضر عدد زایش مواد معدنی کشور به حدود ۹۰ رسیده که این تنوع موجب شده بتوان صنایع متنوعی در کشور داشت؛ به‌طوری‌که بیش از ۲۱ هزار صنعت معدنی در کشور شکل گرفته که جای امیدواری دارد.
استان‌های معدنی
هم‌اکنون اغلب استان‌ها از نظر ذخایر معدنی فلزی و غیرفلزی پرظرفیت هستند، اما از آن بی‌خبرند. به‌عنوان نمونه استانمازندران از نظر وجود ذخایر زغال‌سنگ و فلورین غنی بوده و دارای معادن سرب و روی و پوکه معدنی نیز است. علاوه بر این استان زنجان معادن سرب و روی دارد، در حالی که ذخایر معدنی سرب و روی استان یزد از زنجان بیشتر است. استان طلایی کشور هم آذربایجان غربی است که با کردستان رقابت تنگاتنگی دارد. در سنگ نما استان‌های لرستان، همدان، اصفهان، آذربایجان شرقی و غربی و بسیاری از استان‌های دیگر غنی هستند. سنگ‌هایی مانند تراورتن قرمز در آذرشهر یا گرانیت در همدان و سنگ گوهره در لرستان از جمله سنگ‌های معروف هستند.
۶ هزار و ۵۰۰ معدن
ایران ۶ هزار و ۵۰۰ معدن دارد که ۵ هزار و ۳۰۰ فقره آن در حال فعالیت و بقیه در حال تجهیز هستند. ۴۷ درصد این معادن مصالح ساختمانی، ۲۴ درصد سنگ نما، ۲۲ درصد ذخایر غیرفلزی و ۷ درصد هم معادن فلزی هستند. در این سال‌ها به اکتشافات فلزی و غیرفلزی استراتژیک کمتر توجه شد و بیشتر معادن مصالح ساختمانی موردتوجه هستند. گردش مالی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در دنیا سالانه ۶۵۰ میلیارد دلار است و ایران از تنوع بالایی در این بخش برخوردار است. برخی از این نوع سنگ‌ها در اغلب کشورها بومی شده است؛ به‌عنوان نمونه چین را با سنگ یشم، برزیل را با آمازونیت، تانزانیا را با تانزانیت و بولیوی را با بولیونیت می‌شناسند و فیروزه ایران هم در سطح دنیا مطرح است. براساس اطلاعات موجود شاخص‌ترین سنگ‌های تزئینی ایران شامل انواع سیلیس‌های ژل‌مانند، مانند عقیق، کالسدونی، آماتیست، گارنت، بریل و یاقوت است.
