سیرآنوش موسوی: نقشه‌های زمین‌شناسی در‌بردارنده اطلاعات جامعی درباره ویژگی‌های مختلف زمین مانند جنس و سن سنگ‌ها و روابط بین آنها، ساختمان زمین و قابلیت معدنی سنگ‌هاست.
نقشه‌های زمین‌شناسی از مهم‌ترین منابع اطلاعات پایه کشور هستند و در همه طرح‌های عمرانی-معدنی کاربرد دارند. به‌عبارت دیگر، می‌توان گفت که بدون نقشه‌های زمین‌شناسی مناسب امکان انجام طرح‌های عمرانی-معدنی وجود ندارد. در ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی متولی تهیه این نقشه‌هاست. به گفته کارشناسان، ایران در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی سه‌بعدی با مشکلاتی روبه‌رو بود -در نقشه‌های سه‌بعدی اطلاعات ارتفاعی نیز قید می‌شود- از این رو، سازمان زمین‌شناسی کشور برای حل این مشکل با سازمان زمین‌شناسی فرانسه وارد مذاکره شد تا ضعف‌های ما در این زمینه پوشش داده شود.
بهره‌گیری از دانش روز در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی
در همین باره راضیه لک، رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفت‌وگو با روزگار معدن عنوان کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، دو هدف اساسی در کشور دارد که یکی از این اهداف بررسی‌های مرتبط با علوم زمین و اکتشاف مواد معدنی در کشور است. در سیاست‌های مرتبط با نحوه تعامل با بخش خصوصی و غیردولتی، ساماندهی وضعیت انتشار داده‌های علوم زمین و تولید داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری شفاف بخش خصوصی در راستای کاهش ریسک آن از دیگر اقدام‌های این سازمان است.
وی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی سعی دارد در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی از دانش روز دنیا بهره بگیرد، خاطرنشان کرد: سال گذشته سازمان زمین‌شناسی تلاش کرد که با بهره‌گیری از دانش روز کشورهای خارجی به‌ویژه فرانسه ضعف ما در این زمینه را رفع کند. از این رو، در فرآوری داده‌های اولیه زمین‌شناسی و اکتشاف با بهره‌گیری از دانش روز دنیا و تلفیق اطلاعات و تولید اطلس ملی ظرفیت مواد معدنی ایران سنجیده شد.
لک در ادامه با اشاره به دستاوردهای سازمان در سفر به فرانسه گفت: پیش از سفر به فرانسه در زمینه تدوین نقشه زمین‌شناسی سه‌بعدی در ایران ورود نکرده بودیم اما این مهم از برنامه‌های اصلی ما بود. از این رو، برای تدوین آن تلاش زیادی کردیم. با همین هدف با دانشگاه سوربن وارد مذاکره شدیم تا با همکاری آنها نقشه‌های سه‌بعدی را تهیه و تدوین کنیم.
رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی با اشاره به همکاری ایران و فرانسه در تدوین نقشه‌های سه‌بعدی، بیان کرد: کار مشترک ایران و فرانسه در این زمینه آغاز شده است تا با توجه به تعداد حفاری انجام‌شده در مناطق ایران، نقشه سه‌بعدی با مقیاس ۵ میلیون در ایران تهیه کنیم. باید به این نکته توجه کرد که در تهیه نقشه سه‌بعدی، آموزش کارشناسان اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از درخواست‌های ما از دانشگاه سوربن این بود که کارشناسان زمین‌شناسی، آموزش جامع و کاملی با توجه به شیو‌ه‌‌های روز و فناوری‌های نوین، به‌ویژه در تهیه نقشه‌های سه‌بعدی ببینند.
وی در ادامه با اشاره به لزوم فاصله گرفتن از ترسیم نقشه‌های زمین‌شناسی به‌صورت سنتی، گفت: باید به این نکته اشاره کرد که در تدوین نقشه‌های اکتشافات معدنی، به‌صورت سنتی عمل می‌کنیم و باید کارشناسان ما در تدوین نقشه‌های زمین‌شناسی و اکتشافی، ریزه‌کاری‌ها را فراگرفته و از آن در تهیه و تدوین نقشه به کار بگیرند.
لک در ادامه با اشاره به امضای تفاهمنامه دوجانبه میان سازمان زمین‌شناسی ایران و فرانسه درباره آموزش کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران، افزود: در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی به مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم و همچنین آموزش تجهیزات آزمایشگاهی مدرن با فرانسوی‌ها به توافق رسیدیم.
وی افزود: تهیه نقشه سه‌بعدی ملی زمین‌شناسی ایران در مقیاس یک‌پنج‌میلیونیوم از دیگر موارد مطرح شده در این تفاهمنامه است. سازمان زمان اجرای این پروژه را ۳ سال اعلام کرد و مقرر شد در پایان سال دوم پیش‌نویس نقشه‌ها تهیه شود.
بومی شدن نقشه‌های ۱.۲۵۰۰۰۰ در ایران
همچنین در این راستا، علی‌رضا شهیدی، معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی در گفت‌وگو با روزگار معدن بیان کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور به عنوان یک سازمان حاکمیتی مانند تمامی سازمان‌های زمین‌شناسی دنیا مسئولیت تولید اطلاعات پایه را بر عهده دارد. به‌طور تقریبی در طول تاسیس این سازمان اطلاعات پایه به صورت نقشه‌های زمین‌شناسی تهیه و چاپ شده است.
وی در ادامه با اشاره به بررسی‌های ایران در زمینه تهیه و تدوین نقشه‌های زمین‌شناسی، گفت: تا به حال ایران ۲ بار به صورت کامل مورد بررسی زمین‌شناختی در مقیاس‌های ۱.۲۵۰۰۰۰ و ۱.۱۰۰۰۰۰ قرار گرفته است.
شهیدی با بیان اینکه در ۱۲ سال گذشته تهیه و تولید نقشه‌های زمین‌شناسی کاربردی شد، خاطرنشان کرد: تهیه نقشه‌های زمین‌شناختی با مقیاس ۱.۲۵۰۰۰۰ در ۶ لایه آغاز شده است؛ این نقشه‌ها فقط در معدود کشورهای پیشرفته دنیا تهیه می‌شود. گفتنی است، تولید نقشه‌های زمین‌شناسی با مقیاس ۱.۲۵۰۰۰۰ درحال‌حاضر در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی، بومی شده است.
به گفته معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی، به غیر از تعیین سن ایزوتوپی در تمامی موارد از سوی کارشناسان خبره و توانمند این سازمان، عملیات‌های میدانی برداشت و همچنین مطالعات آزمایشگاه‌های تخصصی در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی انجام می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه درحال‌حاضر تهیه و تولید نقشه‌های زمین‌شناسی سه‌بعدی در دستور کار دفتر مدیریت زمین‌شناسی منطقه‌ای قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: هم‌اکنون شهر ساری برای تهیه نقشه‌های سه‌بعدی زمین‌شناسی اقدام کرده و موفق به تهیه و چاپ این نقشه‌ها شده است. همچنین شهرهای قم و ارومیه در نوبت تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی سه‌بعدی قرار دارند.
شهیدی در پایان افزود: به‌تازگی در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی، پیش‌نویس تهیه یک نوع از نقشه زمین‌شنایی سه‌بعدی در مقیاس ملی با دانشگاه سوربن فرانسه تهیه شده است که با نهایی شدن این نقشه از سوی کارشناسان جوان سازمان زمین‌شناسی کشور و با همراهی استادان کشورهای اروپایی همچون فرانسه، ایتالیا و آلمان می‌توان امیدوار به رفع ضعف‌های ایران در این زمینه بود.
سخن آخر
نقشه‌های زمین‌شناسی، وضعیت پستی و بلندهای موجود در زمین را به همراه واحدهای سنگی و وضعیت ساختمانی به تصویر می‌کشند و تجسم و درک وضعیت و نحوه قرارگیری سازندهای زمین‌شناسی گسترده را آسان‌تر می‌کنند، در واقع وضعیت زمین‌شناسی واقعی زمین در چنین نقشه‌های شبیه‌سازی می‌شود.
نقشه‌های زمین‌شناسی ۱.۲۵۰۰۰۰ جزو نقشه‌های کاربردی به شمار می‌رود که از سال ۱۳۸۵ در سازمان زمین‌شناسی کشور تهیه آنها آغاز شده است. نقشه‌های زمین‌شناسی ۱.۲۵۰۰۰۰ «کرگه» نخستین نقشه زمین‌شناسی سه‌بعدی کشور است که در سازمان زمین‌شناسی کشور(شمال‌غرب) تهیه شده است.
