منیر حضوری: شعار دوری از خام‌فروشی را سال‌هاست که می‌شنویم و آنقدر این ترکیب تکرار شده که دیگر نسبت به آن عادی برخورد می‌کنیم.
درباره نفت بسیاری فریاد زدند که خام نفروشیم اما در عمل کمتر شاهد چنین امری بودیم. امروز درباره مواد معدنی این شعار زیاد به گوشمان می‌رسد، این در حالی است که برخی فعالان معدنی معتقدند دوری از خام‌فروشی به‌مثابه خودزنی است و برخی نیز بر این نکته تاکید دارند که برای جلوگیری از خام‌فروشی نیازمند کارخانه‌های بالادستی هستیم و تا فراهم نشدن این بستر جلوگیری از خام‌فروشی در حوزه معدن تنها به‌عنوان مانعی برای صادرات تلقی خواهد شد. روزنامه صمت در این گزارش به اهمیت دوری از خام‌فروشی و چرایی عملیاتی نشدن این شعار در حوزه معدن پرداخته که در زیر می‌خوانید.
پیچیدگی‌های خام‌فروشی در ایران
صمتمحمدعارف ابراهیمی، رئیس خانه معدن استان کرمانشاه با اشاره به اهمیت دوری از خام‌فروشی مواد معدنی به صمت گفت: اگر بتوان ارزش ماده معدنی را از یک ریال به ۱۰ ریال برسانیم، به‌طور حتم برای اقتصاد و کشور آینده بهتری را رقم زده‌ایم؛ چراکه با این اقدام ارزش‌افزوده و اشتغال ایجاد می‌شود. به‌طور مثال به جای اینکه ۲ میلیون بشکه نفت خام صادر شود، با فرآوری همچون کشور ژاپن هزاران محصول به فروش می‌رسد.
رئیس خانه معدن استان کرمانشاه با اشاره به اینکه دوری از خام‌فروشی در ایران پیچیدگی خاص خود را دارد، ادامه داد: هرچند در سخن جلوگیری از خام‌فروشی سهل و زیباست اما در عمل دوری از خام‌فروشی به نفع اقتصاد کشور نیست. او در بیان مثالی به وضعیت قیر طبیعی به‌عنوان یک ماده معدنی اشاره کرد و گفت: بارها مطرح‌شده چرا قیر طبیعی به شکل خام فروخته می‌شود، در حالی که با فرآوری آن می‌توان حدود ۱۴۰ محصول دیگر را به فروش رساند. می‌توان از قیر طبیعی جوهر چاپ کارتریج پرینتر تهیه کرد، این در حالی است که ضعف فرآوری در کشور باعث شده این ماده معدنی در تناژهای گوناگون صادر و در اندازه گِرم وارد کشور شود.
هوشمندانه برخورد کنیم
ابراهیمی با بیان اینکه به‌نظر مخالفان خام‌فروشی احترام می‌گذاریم، گفت: در شرایط حاضر نمی‌توان از خام‌فروشی دست کشید. وی تصریح کرد: باید با این موضوع هوشمندانه برخورد کرد. درباره کالایی مانند قیر طبیعی باید گفت هرچند اگر قیر طبیعی فرآوری شود، می‌توان کالاهای فرآوری شده مانند جوهر چاپ کارتریج نیز به‌دست آورد اما سوال این است که اگر تمامی نیازهای واحدهای فرآوری تهیه شود، با مازاد محصول خام چه باید کرد؟
به نفع اقتصاد تصمیم بگیریم
عضو اتاق بازرگانی کرمانشاه با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور خاطرنشان کرد: باوجود اعلام آمادگی مشتری خارجی و علاقه‌مندی به خرید مواد معدنی کشور آیا نباید محصول معدنی را به‌صورت خام صادر کرد؟! اگر امروز مازاد محصول به‌صورت خام صادر نشود، در آینده ممکن است یک محصول دیگر جایگزین آن شود و ماده معدنی ایران دیگر جذابیتی برای خارجی‌ها نداشته باشد. او تاکید کرد: شاید در دهه‌های آینده محصولات خام ایران دیگر محلی از اعراب برای مصرف‌کنندگان خارجی نداشته باشد. به این ترتیب شعار دوری از خام‌فروشی در چنین شرایطی به نفع اقتصاد ایران نیست. رئیس خانه معدن استان کرمانشاه با اشاره به ظرفیت‌های معدنی کشور تصریح کرد: طبق آمارهای موجود بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار ذخیره شناسایی‌شده مواد معدنی در کشور وجود دارد؛ بنابراین ضمن فرآوری و تامین نیاز داخلی باید بتوان مازاد مواد معدنی را صادر کرد، این در حالی است که مواد معدنی را با شعار زیبای فرآوری منهدم می‌کنیم.
فراهم کردن زیرساخت‌ها
صمتاحمد مرادی، رئیس خانه معدن استان بوشهر با اشاره به اهمیت تولید مواد معدنی به صمت گفت: باتوجه به شرایط رکود تورمی و کاهش درآمدهای نفتی، با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار است در بلندمدت معدن جایگزین نفت شود. برای تحقق این هدف باید استراتژی و سیاست‌هایی به کار گرفته شود تا بتوان مواد معدنی بیشتری تولید و استخراج کرد. رئیس خانه معدن استان بوشهر با اشاره به اهمیت توجه به پیش‌نیازهای بخش معدن تصریح کرد: قبل از تمرکز بر کاهش خام‌فروشی باید زیرساخت‌های لازم برای فرآوری مواد معدنی فراهم شود. در این زمینه می‌توان به بحث فناوری، ماشین‌آلات لجستیکی و تولیدی اشاره کرد که زنجیره ارزش مواد معدنی را تجهیز و تکمیل می‌کنند. او خاطرنشان کرد: ابتدا باید امکانات لازم در کشور فراهم و سپس مقررات و دستورالعمل‌هایی اعمال شود تا خام‌فروشی کاهش پیدا کند.
یک دلار به‌مثابه یک قطره خون
مرادی با اشاره به ارزآوری حاصل از فروش مواد خام معدنی برای کشور بیان کرد: اگر بدون توجه به تامین زیرساخت‌ها با خام‌فروشی مقابله شود، تنها به ضرر اقتصاد و کشور پیش رفته‌ایم. در شرایط فعلی که یک دلار به‌مثابه یک قطره خون برای بیمار سرطانی (اقتصاد) است، دوری از خام‌فروشی به‌معنی خودزنی است.
توجه به زیرساخت‌ها
عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه زیرساخت‌های زنجیره ارزش باید تکمیل شود، گفت: اگر ماده معدنی به‌صورت خام صادر می‌شود باید کارخانجات را همجوار معدن احداث کنیم تا ماده خام به محصول نهایی تبدیل شود. به‌طورقطع صادرات محصول نهایی ارزش‌افزوده و ارزآوری بیشتری خواهد داشت. رئیس خانه معدن استان بوشهر در پاسخ به این سوال که چطور باید زیرساخت‌ها را آماده کرد، گفت: باید به فعالان معدنی فرصت، امکانات و تجهیزات لازم داده شود. در این زمینه می‌توان به اجازه ورود ماشین‌آلات دست‌دوم با حداقل هزینه برای معدنکاران اشاره کرد؛ ضمن اینکه شرایطی فراهم شود تا فناوری تولید از کشورهای دیگر وارد ایران شود. در این شرایط است که فعالان حوزه معدن می‌توانند با حداقل هزینه گمرکی و در اختیار داشتن ارز مناسب دست به فعالیت اقتصادی بزنند. مرادی ادامه داد: باید محدودیت‌های صادراتی و حمل‌ونقل دریایی نیز کاهش یابد تا معدنکار بتواند کالایی را که ارزش‌افزوده پیدا کرده یا در زنجیره ارزش تکمیل شده، به کشورهای مقصد صادر کند.
فعلا مقدور نیست
مدیرکل دفتر اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز معتقد است جلوگیری از خام‌فروشی فعلا مقدور نیست و نیازمند کارخانجات بالادستی است. ابراهیم علی مولابیگی اقتصاد معدنی را جایگزین خوبی برای اقتصاد نفتی کشور عنوان کرد و افزود: ظرفیت‌ها و اندیس‌های معدنی برحسب فرآیندهای زمین‌شناسی در اقصی نقاط کشور متفاوت است. همچنین با تاکیدات مسئولان ارشد نظام جمهوری اسلامی سیاست جایگزینی نفت با معدن عملیاتی شده و ظرف ۳ سال آینده شاهد شکوفایی بخش معدن خواهیم بود. وی کشور را از لحاظ معدنی جزو کشورهای رتبه اول تا دهم در دنیا اعلام کرد و گفت: باتوجه به اینکه اقتصاد کشور ما تاکنون برپایه نفت مدیریت شده و در زمان تحریم‌های ظالمانه دستیابی به دلارهای نفتی با مشکل روبه‌رو شده، باید به فکر جایگزین مناسبی برای این موضوع باشیم.
سخن پایانی
با اینکه دوری از خام‌فروشی به‌طور حتم برای اقتصاد و کشور آینده بهتری را رقم خواهد زد، کارشناسان حوزه معدن باور دارند در شرایط فعلی اقتصادی و نیاز کشور به ارز این مهم سیاست مناسبی نیست. آنها تاکید دارند دوری از خام‌فروشی در ایران پیچیدگی خاص خود را دارد و برای گام برداشتن در این زمینه باید زیربناها را آماده کرد.
