نقش مجلس شورای اسلامی و به‌طور خاص کمیسیون صنایع و معادن در رشد بخش معدن بر کسی پوشیده نیست. نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند با ارتباط گسترده‌ای که با بخش‌های مختلف از جمله بخش خصوصی، تشکل‌ها، معدنکاران کوچک و… دارند از دغدغه‌های معدنکاران آگاه شده و برای حل آن چاره‌اندیشی کنند.
روزنامه صمت در این پرونده باتوجه به اینکه در آستانه روز مجلس شورای اسلامی قرار داریم به بررسی تاثیر عملکرد نمایندگان در بخش معدن پرداخته و درخواست‌های فعالان معدنی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی را جویا شده است.
تسهیل بستر فعالیت‌های معدنی
جلیل قلمقاش، دانشیار پژوهشکده علوم زمین در پاسخ به این سوال که انتظار شما به‌عنوان یک فعال معدنی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی چیست، به صمت گفت: یکی از مواردی که انتظار داریم نمایندگان مجلس به آن توجه کنند، فراهم‌سازی بستر فعالیت‌های معدنی از جمله اکتشاف، استخراج، گسترش صنایع معدنی، گسترش و توسعه صادرات مواد معدنی و توسعه فرآوری مواد معدنی در داخل کشور است. از آنجایی که راه توسعه معدن روشن است، نمایندگان می‌توانند با طرح برنامه جایگزینی معدن به‌جای نفت، بستر لازم برای گسترش فعالیت‌های معدنی را فراهم کنند.
اهمیت جایگزینی معدن به‌جای نفت
دانشیار پژوهشکده علوم زمین ادامه داد: تفکر توجه به مواد معدنی به‌جای نفت به‌دنبال اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشور ایجاد شد. درواقع به‌دلیل تاثیر کمتر تحریم‌ها بر مواد معدنی مسئولان بر این موضوع تاکید کردند. به این ترتیب تحریم‌ها در بلندمدت برای بخش معدن مفید بوده است. این مسیری بود که چین در ۳۰ سال گذشته در زمینه اکتشاف، استخراج و فرآوری عناصر نادر خاکی دنبال کرد تا امروز به رتبه نخست دنیا دست یافته است.
او خاطرنشان کرد: در سال ۱۹۹۲ معاون نخست‌وزیر چین در زمینه اهمیت منابع معدنی گفت در خاورمیانه نفت و در چین خاک‌های نادر وجود دارد. در سال ۱۹۹۹ رئیس‌جمهوری چین تاکید کرد توسعه و کاربرد عناصر نادر خاکی را بهبود ببخشید و مزیت این منابع را به برتری اقتصادی تغییر دهید.
با پیگیری همه‌جانبه از طرف مسئولان و فعالان اقتصادی چین، این کشور امروز بزرگ‌ترین تولیدکننده عناصر نادر خاکی جهان است. به این ترتیب ما هم می‌توانیم با تاکید بر دوری از اقتصاد نفتی و رشد مواد معدنی به جایگاه بالایی دست پیدا کنیم.
قوانین مناسب
قلمقاش تصریح کرد: شناخت دقیق فعالیت‌های معدنی و مشکلات و موانع آن تنها از طریق تعامل سازنده با فعالان و دلسوزان این بخش امکان‌پذیر است. با مطالعه دقیق و شناخت مناسب فرآیند اکتشاف، استخراج، فرآوری و صنایع معدنی می‌توان قوانینی برای رفع مشکلات و موانع معدنی تصویب و قوانین و بخشنامه‌های دست‌وپاگیر را حذف کرد.
او با بیان اینکه فرآیند توسعه معدن زمان‌بر است، خاطرنشان کرد: توسعه اساسی خلق‌الساعه یا منحصر به عمر یک دولت یا یک مجلس نیست؛ بنابراین انتظار می‌رود نمایندگان مجلس باتوجه به منافع ملی و اسناد بالادستی قوانینی تصویب کنند که فعالیت‌های معدنی در بلندمدت گسترش یابد.
جذب سرمایه خارجی
دانشیار پژوهشکده علوم زمین با اشاره به روش‌های مختلف برای توسعه فعالیت‌های معدنی به اهمیت افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و جذب سرمایه‌های خارجی در زمینه‌های پژوهش، اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی اشاره کرد و گفت: به‌نظر برخی کارشناسان معدنی، لازم است میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه در کوتاه‌مدت دست‌کم تا یک میلیارد دلار در سال افزایش یابد. بدون سرمایه‌گذاری جدی روی بخش‌های مختلف زنجیره معدنی نمی‌توان انتظار رشد جدی و قابل‌توجه در بخش معدن را داشت.
اهمیت پژوهش
قلمقاش با اشاره به اهمیت پژوهش در تمام بخش‌های معدن گفت: پژوهش را باید در تمام حوزه‌های معدن از مدیریت تا تولید اطلاعات پایه، اکتشاف، استخراج، فرآوری و صنایع معدنی گسترش داد، چراکه تنها از این طریق می‌توان در جهت توسعه جدی بخش معدن گام برداشت. با بهره‌گیری از علوم دانش‌بنیان در حوزه معدن می‌توان وارد بازار رقابتی در جهان شد. فراموش نکنیم که راز موفقیت چین در توسعه عناصر نادر خاکی، سرمایه‌گذاری مناسب در بخش پژوهشی از اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی بود.
اصلاح قانون کار
دانشیار پژوهشکده علوم زمین با اشاره به اهمیت اصلاح قانون کار تصریح کرد: برخی فعالان معدنی معتقدند قانون کار به اصلاحات جدی نیاز دارد تا شرایط برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم شود. با قانون کار فعلی که در کشور وجود دارد، نباید انتظار داشت که سرمایه‌گذاران خارجی در ایران دست به سرمایه‌گذاری بزنند؛ به این ترتیب تصویب قوانین مناسب برای پیوستن ایران به اقتصاد آزاد جهانی برای آینده کشور امری ضروری است که باید موردتوجه نمایندگان مجلس قرار گیرد.
نگاه علمی و غیرجناحی
قلمقاش در پاسخ به این سوال که چه موضوعی در زمینه مجلس شورای اسلامی از دغدغه‌های شماست و به‌باور شما نمایندگان از آن کوتاهی کرده‌اند، گفت: داشتن نگاه دقیق، علمی و غیرجناحی به مسائل و مشکلات کشور از جمله مواردی است که نمایندگان باید بیشتر به آن توجه کنند. متاسفانه در ایران هر مجلس جدیدی که کار خود را آغاز می‌کند، بدون توجه به مصوبات همکاران قبلی خود، تلاش می‌کند مسائل کشور را با نادیده گرفتن تجربه گذشتگان با راه‌حل‌های آنی پیش ببرد، این در حالی است که نمایندگان مجلس به‌دور از رفتارهای نمایشی و هیجانی باید شناخت دقیق از مشکلات کشور داشته باشند و با نگاه به قوانین گذشته با جامعیت کامل و ارائه طرح‌های دقیق در راستای گره‌گشایی امور گام بردارند. در این راستا مطالعه تاریخ ۱۰۰ سال مجالس ایران برای نمایندگان جدید بسیار ضروری و ارزشمند است.
اگر نماینده مجلس بودم
دانشیار پژوهشکده علوم زمین در پاسخ به این سوال که اگر نماینده بودید برای بخش معدن چه می‌کردید، تصریح کرد: بنده تجربه‌ای در نمایندگی مجلس ندارم. بیشتر در بخش مدیریت تهیه و تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشاف معدن فعالیت داشته‌ام. متاسفانه چیزی که اکنون شاهد آن هستم این است که عملکرد مجموعه مدیریتی کشور مناسب نیست؛ به‌طور مثال امروز تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و معدنی به‌سختی انجام می‌شود. به این ترتیب افق روشنی از توسعه فعالیت‌های معدنی را نمی‌بینم.
قلمقاش در پایان به‌عنوان راهکار اظهار کرد: در تصویب قوانین به‌ویژه در حوزه تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و فعالیت‌های معدنی باید دید بلندمدت ملی داشت. بهترین راهکار تنش‌زدایی و تصویب قوانینی در جهت بهبود تعامل با دنیا است. اگر نماینده مجلس بودم تلاش می‌کردم با تصویب قوانین، شرایط مناسبی برای جذب سرمایه‌های خارجی و جلوگیری از فرار سرمایه‌های انسانی فراهم کنم.
تسهیل در روند اخذ پروانه معادن
فردین قهرمان روزگار، فعال معدنی در پاسخ به این سوال که چه انتظاری از نمایندگان مجلس برای توسعه بخش معدن دارید، به صمت گفت: تسهیل در روند اخذ پروانه معادن از جمله مواردی است که انتظار داریم نمایندگان به آن توجه کنند. بسیاری از مواقع معدنکاران در مرحله اخذ پروانه معدن آنقدر با مشکل روبه‌رو می‌شوند که گاهی از ادامه کار خسته شده و ترجیح می‌دهند دیگر فعالیت خود را پیش نبرند.
حمایت معنوی و مادی
این فعال معدنی با اشاره به اهمیت حمایت معنوی از بخش معدن، تصریح کرد: بیشتر معدنکاران از روند بروکراسی اداری و موازی‌کاری‌های ادارات گله دارند. گاهی این روند آنقدر پیچیده می‌شود که ممکن است یک سال هم طول بکشد، این در حالی است که در کشورهای دیگر این کار گاهی در مدتی کمتر از یک هفته انجام می‌شود.
قهرمان روزگار با اشاره به اینکه بخش معدن به حمایت مادی نیز نیاز دارد، تصریح کرد: هرچند تمامی معادن به حمایت مادی نیاز دارند اما این موضوع بیشتر از همه در زمینه معادن خصوصی صدق می‌کند. به‌دلیل اینکه این دسته معادن سایز کوچک و تعداد زیادی دارند، شناسایی معدنکاران بخش خصوصی به‌عنوان واحدهای تولیدی و معدنی مسئله مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد. او با بیان اینکه معدنکاران در اخذ وام بانکی مشکلاتی دارند، گفت: شخصی که پروانه بهره‌برداری از معدنی را دارد، از نظر بانک تولیدکننده شناخته نمی‌شود و نمی‌تواند از تسهیلات بانکی برخوردار شود. جالب است اغلب مواقع وام پرداختی به معدنکاران به‌دلیل گردش مالی بالا ارائه می‌شود، نه به‌عنوان اینکه فعال معدنی هستند.
کرونا و تعطیلی بخش معدن
این فعال معدنی با اشاره به مشکلات اخذ حقوق دولتی نیز گفت: در برخی موارد با اینکه معدن تعطیل است، متاسفانه از معدنکار حقوق دولتی دریافت می‌شود. از سال گذشته تعطیلی‌های مرتبط با شیوع ویروس کرونا موجب ضرر و زیان بسیاری از معدنکاران شده است. با این همه حقوق دولتی باتوجه به میزان استخراج معدن دریافت می‌شود.
اگر نماینده مجلس بودم
قهرمان روزگار در پاسخ به این سوال که اگر نماینده بودید برای بخش معدن دست به چه اقداماتی می‌زدید، تصریح کرد: حمایت از معدنکاران در قوانین مربوط به تغییر کاربری از جمله مواردی است که اگر نماینده بودم بر آن تمرکز می‌کردم. متاسفانه اداره امور اراضی به‌شدت با تغییر کاربری مخالف و به‌طور رسمی با معدنکار در جدال است.
این فعال معدنی ادامه داد: در زمینه معادن واقع در زمین‌های سازمان جنگل‌ها و اداره منابع طبیعی مشکلات بسیاری وجود دارد که نیاز است نمایندگان مجلس در آن ورود و اختلاف میان معدنکاران و منابع طبیعی را حل کنند. در این روند اداره منابع طبیعی باید معدنکار را برای جلب رضایت معارضین به روستاهای اطراف معرفی کند تا درگیری و تعطیلی معدن رخ ندهد.
نمایندگان متخصص و متعهد باشند
احمد شریفی، دبیر انجمن سنگ ایران با بیان اینکه کلید رشد معدن در دست قانون‌گذار است به صمت گفت: درست است وقتی قانونی تصویب می‌شود و در اختیار معدنکار قرار می‌گیرد، ممکن است اجرایی نشود اما همچنان مجلس و نمایندگان نقش کلیدی دارند. دبیر انجمن سنگ ایران با انتقاد از اینکه برخی قوانین در بخش معدن اجرایی نمی‌شوند، اظهار کرد: متاسفانه در گذشته بارها پیش آمده که قانون معادن و آیین‌نامه اجرایی آن توسط حوزه معاونت معدنی در وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرایی نشده است؛ بنابراین از نمایندگان مجلس درخواست داریم در بخش معدن و صنایع معدنی متخصص و متعهد باشند.
اهمیت اصلاح قوانین
شریفی درباره انتظار خود از نمایندگان مجلس اظهار کرد: نمایندگانی که وارد مجلس می‌شوند و به‌طور خاص اعضای کمیسیون صنایع و معادن باید در راستای توسعه بخش معدن و صنایع معدنی تلاش کنند. انتظار داریم برخی از قوانین را اصلاح کرده و ضوابطی را در قوانین بودجه در نظر گیرند.
او تاکید کرد: از آنجایی که معدن بخش مهمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد، به این معنی که می‌تواند صادرات و ارزآوری داشته باشد، اشتغال گسترده ایجاد کند و در راستای دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی خدمت کند؛ نمایندگان باید به این بخش توجه ویژه‌ای داشته باشند.
به درددل تشکل‌ها گوش دهید
دبیر انجمن سنگ ایران در پاسخ به این سوال که امروز بزرگ‌ترین دغدغه بخش معدن در ارتباط با مجلس چیست، اظهار کرد: بزرگ‌ترین دغدغه این است که نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن به درددل هیات مدیره شرکت‌ها و تشکل‌های بخش معدن گوش دهند. شریفی ادامه داد: باید حرف کارشناسی را از تشکل‌ها بشنوند و با آنها به‌طور مداوم در ارتباط و تبادل‌نظر باشند. تشکل‌هایی مثل انجمن سنگ، مس، خانه معدن و… متخصصان مجانی در اختیار مجلس هستند و مجلس باید از این نعمت بهره ببرد. او تاکید کرد: هر وقت نمایندگان اراده کنند، آنها در اختیارشان هستند تا کمک کنند تصمیمات کارشناسانه گرفته شود.
سخن پایانی…
کارشناسان باور دارند مجلس شورای اسلامی یکی از نهادهای تاثیرگذار است که می‌تواند در حل مشکل معدن ورود کند. بخش معدن مشکلات زیادی از جمله روند طولانی صدور پروانه بهره‌برداری، بروکراسی اداری، ضعف تسهیلات‌دهی ازسوی بانک‌ها، قوانین دست‌وپاگیر و متناقض دارد. در این بین نمایندگان مجلس می‌توانند به‌واسطه ارتباط با بخش‌های مختلف و کسب آگاهی از دغدغه‌های معدنکاران از مشکلات بخش معدن آگاه شده و برای حل آن چاره‌اندیشی کنند. انتظار کارشناسان این است که معدنکاران پای درددل تشکل‌ها بنشینند و با نگاهی ملی و مسئولانه دست به اصلاح قوانین و حمایت‌های مادی و معنوی از معدنکاران بزنند.
