گروه معدن: وجود ۶۰۰ میلیون تن انواع ذخایر مواد معدنی باعث شده که استان زنجان از رنگین‌کمان مواد معدنی برخوردار باشد اما شکوفایی این ظرفیت‌ها همچنان درگیر مشکلاتی از جمله مستهلک بودن ماشین‌آلات است.
به گزارش مهر، ذخایر معدنی از جمله ثروت‌های طبیعی و خدادادی هستند که به اشتغالزایی و توسعه منطقه، کمک شایانی می‌کنند. نقاط مختلف ایران از این ذخایر ارزشمند بهره‌مند است و چنانچه به‌درستی مورداستفاده قرار گیرد، برکات بسیاری خواهد داشت.
اما شاهد هستیم که به دلیل کم‌توجهی به این بخش و بهره‌برداری نکردن مناسب از جنبه‌های مختلف این ذخایر، آن‌گونه که شایسته است از این ظرفیت ارزشمند برای توسعه، اشتغال و کسب ثروت استفاده نشده و به کمترین بهره‌برداری اکتفا شده است.
بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده مرکز آمار ایران، تعداد معادن در حال بهره‌برداری در سال گذشته ۵ هزار و ۳۵۳ معدن بوده که نسبت به سال پیش از آن ۹ درصد رشد داشته است. همچنین تعداد شاغلان معادن در حال بهره‌برداری در سال گذشته ۶۵ هزار و ۸۳۱ نفر گزارش شده است.
بر اساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت در ۹ ماه نخست امسال در بخش معدن، ۷۵۸ پروانه اکتشاف، ۳۷۰ گواهی کشف و ۴۳۶ پروانه بهره‌برداری صادر شده است که نسبت به دوره گذشته در تعداد پروانه اکتشاف ۸.۹ درصد و گواهی کشف ۰.۳ درصد رشد و پروانه بهره‌برداری ۲۱.۷ درصد کاهش داشته است.
استان زنجان با برخورداری از مواد معدنی ویژه، جایگاه ممتازی در این حوزه دارد، به‌گونه‌ای که بزرگ‌ترین معدن سرب و روی کشور و منطقه خاورمیانه در این استان ذخیره سرب و روی و عیار خاک بالایی دارد و استقرار ۷۰ درصد واحدهای سرب و روی در استان زنجان به دلیل وجود این معدن ارزشمند است.
معدن، موتور محرکه توسعه
بخش معدن یکی از ظرفیت‌های مهم و ارزشمند استان به شمار می‌رود و با توجه به گام‌های برداشته‌شده در ۴۰ سال گذشته، امروز موتور محرکه توسعه اقتصادی زنجان است. قرار گرفتن معدن بزرگ سرب و روی انگوران در زنجان باعث شده است این استان واحدهای بزرگ و کوچک صنعت سرب و روی را در خود جای دهد، به‌گونه‌ای که بخش مهمی از اشتغال زنجان در این حوزه است. امروز نبض اقتصاد استان در حوزه سرب و روی و بخش معدن فعال‌تر از سایر حوزه‌ها می‌تپد.
بخش معدن استان زنجان پس از انقلاب اسلامی رشد قابل‌توجهی داشته است، به‌گونه‌ای که تعداد معادن در حال بهره‌برداری استان زنجان در سال ۵۷، ۲۶ مورد بوده است و این میزان در سال ۹۲ به ۱۲۵ معدن و در سال ۹۵ به ۱۲۴ معدن با اشتغالزایی ۲۶۵۸ نفر رسیده است. با فعالیت‌های انجام شده، تاکنون در بخش معادن استان زنجان نزدیک به ۲۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده است.
رشد ۱۰۶ درصدی ارزش تولیدات معادن استان زنجان از سال ۹۲ تا ۹۵ نشان‌دهنده توسعه بخش معدن با وجود تحریم، مشکل در صادرات و نیز فرسودگی و به‌روز نبودن تجهیزات است. نبود بازار مناسب، فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات، کافی نبودن تعداد واحدهای فرآوری، بالا بودن نرخ تمام‌شده و نبود ثبات در بازار ارز، از مشکلات واحدهای استخراج معدن است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با بیان اینکه این استان از نظر ذخایر معدنی دارای ظرفیت‌های بسیار غنی بوده و از قطب‌های معدنی کشور است، می‌گوید: استان زنجان دارای مواد معدنی و کانی‌های مهم و ارزشمند معدنی است و شرایط بسیار مناسبی برای تشکیل کانی‌های معدنی دارد.
ناصر فغفوری با اشاره به اینکه درحال‌حاضر ۳۸۰ معدن در استان زنجان وجود دارد که از این تعداد ۳۱۴ معدن فعال و ۶۶ معدن غیرفعال بوده و حدود ۲۶۵۸ نفر در این معادن مشغول به کار هستند، می‌افزاید: علاوه بر این، هم‌اکنون ۳۵ ماده معدنی در استان زنجان وجود دارد که از این تعداد ۳۰ ماده معدنی استخراج می‌شود.
ذخایر ۶۰۰ میلیون تنی مواد معدنی استان زنجان
«ذخایر مواد معدنی استان زنجان ۶۰۰ میلیون تن و استخراج واقعی از معادن استان ۱۲ میلیون تن است»؛ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با تایید این مطلب، از زنجان به‌عنوان استانی غنی در زمینه سنگ‌های معدنی یاد می‌کند.استان زنجان توان استخراج انواع مواد معدنی را دارد و نقطه قوت استان زنجان در این بخش قرار گرفتن در مسیر اقتصادی است.
فغفوری به یکی دیگر از نقاط قوت استان در این بخش که قرار گرفتن در مسیر اقتصادی و قابلیت دسترسی استان به بازارهای عمده معدنی است، اشاره کرده و اظهار می‌کند: علاوه بر همه این مزیت‌ها، وجود شهرک‌های تخصصی مرتبط با صنایع معدنی در استان زنجان و نیز مواد معدنی منحصربه‌فرد را نیز باید اضافه کرد، به‌طوری‌که وجود مواد معدنی سیلیس، آهن و آلانیت جزو ظرفیت‌های استان زنجان به شمار می‌رود.
این مسئول با یادآوری اینکه فارغ از همه مزیت‌هایی که برشمردیم، در حوزه معدن با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم، ادامه می‌دهد: کوچک‌مقیاس بودن معادن استان زنجان از چالش‌های مهم بخش معدن است که باعث نبودن سود مناسب و به‌صرفه نبودن فعالیت‌هاست و باید به سمت ایجاد شهرک‌های مواد معدنی در استان زنجان حرکت کرد.
۶۱۴ میلیون تن ذخیره قطعی
عضو هیات‌مدیره نظام مهندسی معدن استان زنجان با بیان اینکه ذخیره قطعی اکتشاف شده درحال‌حاضر ۶۱۴ میلیون تن و ذخیره احتمالی یک میلیارد و ۱۰۰ تن است، می‌گوید: استخراج اسمی در سال بیش از ۱۱ میلیون تن است.
مهدی حمیدی با بیان اینکه تنها ماده معدنی که به‌صورت خام تولید می‌شود بنتونیت و باریت است، می‌افزاید: در زمینه سرب و روی نیز ۵۲ واحد روی، ۶ واحد ورق روی و ۱۰ واحد فولتاسیون روی در استان زنجان فعال است.
وی با بیان اینکه تنها ماده معدنی که به‌صورت خام تولید می‌شود بنتونیت و باریت است، خاطرنشان می‌کند: معادن استان به‌صورت پراکنده بوده و در همه شهرها معدن داریم که گرانیت در ابهر و خرم‌دره و فلزات در حوزه ماه‌نشان و دندی بیشتر متمرکز است.
عضو هیات‌مدیره نظام مهندسی معدن استان زنجان با بیان اینکه در زمینه مواد معدنی نیز شن و ماسه خام‌فروشی نمی‌شود، گفت: سیلیس نیز در استان استفاده می‌شود و در این زمینه کارخانه شیشه و کارخانه تولید آجرهای سیلیسی داریم.
حمیدی گفت: در زمینه مس نیز فولتاسیون انجام می‌شود و چندین واحد مجوز تولید ذوب مس گرفته‌اند، گرچه مسگری از قبل در زنجان بوده و واحدهایی در این زمینه کار می‌کردند که اکنون با فناوری جدیدتر کار انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در خام‌فروشی باریت را داریم که در چاه‌های نفتی استفاده‌شده و در داخل استان استفاده نمی‌شود، افزود: خاک‌های صنعتی که برای کاشی و سرامیک استفاده می‌شود هم به استان‌های دیگر ارسال‌شده و به خارج از کشور صادرات نداریم.
حمیدی گفت: در بیشتر شهرستان‌ها معادن وجود دارد اما بیشترین پراکندگی معادن در حوزه ماه‌نشان و دندی است.
ماشین‌آلات مستهلک هستند
یک فعال در حوزه معدن در استان زنجان با اشاره به اینکه با توجه به عوارض گمرکی که قانون مصوب کرده، وضعیت صادرات با مشکل روبه‌رو شده است، افزود: خوشبختانه در عرصه سنگ‌آهن، خام‌فروشی نداریم و فعالیت به این‌گونه است که خاک را تبدیل به سنگ‌آهن دانه‌بندی می‌کنیم اما دولت این مهم را لحاظ نکرده است و به جرات می‌توان گفت که همین مسئله باعث شده است میزان صادرات ما به صفر برسد.
باقر محمدی با یادآوری اینکه به وسیله انجمن سنگ‌آهن ایران و خانه معدن به‌شدت پیگیر این موضوع بودیم اما متاسفانه به نتایج مطلوبی در این زمینه دست نیافتیم، تصریح کرد: پیش‌تر، افت شدید نرخ سنگ‌آهن باعث شده بود که فعالیت در این عرصه مقرون‌به‌صرفه نباشد اما امروز نرخ جهانی سنگ‌آهن بهتر شده و می‌توان گفت که تولید در این عرصه سودآور است، به همین دلیل معادنی که تعطیل بودند، فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.
این فعال معدنی درباره وضعیت ماشین‌آلاتی که در این بخش مورداستفاده قرار می‌گیرد نیز اظهار کرد: ماشین‌آلات معدنی که در کشور و به‌ویژه در استان زنجان استفاده می‌شود، مستهلک بوده که از دهه ۹۰ میلادی در این عرصه مورداستفاده قرار می‌گیرد. قطعات این ماشین‌آلات نیز به‌سختی پیدا می‌شود که باعث شده است هزینه معدنکاری بالا برود.
متاسفانه دولت اجاره‌بها را از سال گذشته به شدت افزایش داده و نسبت به سال ۹۵ حدود ۳۰۰ برابر کرده است که این موضوع باعث می‌شود قدرت معادن پایین بیاید و نتوانند روند فعالیتی که در پیش گرفته‌اند را ادامه دهند. وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات مهم در برهه کنونی، مربوط به حقوق دولتی است، ادامه داد: متاسفانه دولت اجاره‌بها را از سال گذشته به‌شدت افزایش داده و آن را نسبت به سال ۹۵ حدود ۳۰۰ برابر کرده است که باعث می‌شود قدرت معادن پایین بیاید و نتوانند روند فعالیتی که در پیش گرفته‌اند را ادامه دهند. بدون شک سال آینده شاهد تعطیلی معادنی در واحدهای کوچک‌مقیاس خواهیم بود.
محمدی بیان کرد: در راستای کاهش حقوق دولتی، صحبت‌ها و رایزنی‌های زیادی شده است. به‌عنوان‌مثال به وسیله خانه صنعت و معدن استان، پیگیر این موضوع بودیم و چندین جلسه نیز با استاندار و رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان داشتیم که خوشبختانه در استان از این مهم حمایت شد اما متاسفانه وزارتخانه استقبال چندانی از آن نکرد.
این فعال در حوزه معدن با تاکید بر اینکه تعیین این میزان حقوق دولتی، اقدامی غیرکارشناسانه است، گفت: معدنکاران با مشکلات زیادی دست‌به‌گریبان هستند و متاسفانه کارشناسی که در تهران حضور دارد، هیچ‌کدام از این سختی‌ها را نمی‌بیند. مشکل اصلی ما این است که این کارشناسان به سختی کار، آشنایی ندارند و رقمی را به‌صورت غیرکارشناسی برای حقوق دولتی تعیین می‌کنند.
یک فعال دیگر بخش معدن نیز با بیان اینکه درحال‌حاضر تنها در یک واحد تولید سنگ‌های تزئینی ماهانه بیش از ۱۰۰۰ مترمربع و سالانه بیش از ۳۰۰ هزار متر مربع سنگ تولید می‌شود، می‌گوید: محصولات تولیدی این واحد به کشورهای اروپایی و خلیج‌فارس صادر می‌شود.
امامی به چالش‌های فراروی تولید سنگ اشاره کرده و با بیان اینکه مشکل ما ۲ نرخی بودن ارز بین‌بانکی و صرافی، انتقال از بانک و نیز مشکل بازار فروش خارجی است، ادامه می‌دهد: نوسانات نرخ ارز باعث شده که در زمینه صادرات و تبادل ارزی با مشکل روبه‌رو شویم.
امامی با بیان اینکه فرسوده بودن و استهلاک تجهیزات و ماشین‌آلات معدنکاری، این بخش را با مشکل روبه‌رو کرده است، می‌گوید: به دلیل خروج شرکت‌های بزرگ تولیدکننده قطعات و تجهیزات ماشین‌آلات معدن، درحال‌حاضر فقط شرکتی کوچک که تامین‌کننده تجهیزات حفاری و بهره‌برداری از معدن است، در کشور فعالیت می‌کند که توان رقابت با شرکت‌های بزرگ را ندارد.
زنجان از استان‌های غنی در زمینه سنگ‌های معدنی به‌ویژه در تولید سنگ‌های تزئینی و نما است که سالانه بخش مهمی از صادرات این استان را به خود اختصاص می‌دهد.
استان زنجان از استان‌های غنی در زمینه سنگ‌های معدنی به‌ویژه در تولید سنگ‌های تزئینی و نما است و سالانه بخش مهمی از صادرات این استان را به خود اختصاص می‌دهد. رئیس اتاق بازرگانی استان زنجان هم اظهار می‌کند: اساسی‌ترین محور در بخش معدن، سرمایه‌گذاری و تامین زیرساخت‌های موردنیاز تولید بوده و یکی از مهم‌ترین فرصت‌های موجود برای توسعه اقتصاد کشور، برنامه‌ریزی در بخش معدن است.
غلامحسین جمیلی یادآور می‌شود: محصولات متنوع معدنی از استان زنجان به استان‌های همجوار و دیگر استان‌ها صادر می‌شود. علاوه بر این، برخی از محصولات تولیدی در استان زنجان به سایر کشورها هم صادر می‌شوند که یکی از محصولات صادراتی، سنگ‌های تزئینی استخراج‌شده از معادن استان است.
مدیرعامل شهرک‌های صنعتی استان زنجان هم با بیان اینکه این استان مهم‌ترین ذخایر مواد معدنی به‌ویژه ماده معدنی سرب و روی را در منطقه خاورمیانه دارد، گفت: واحدهای صنایع تبدیلی بخش سنگ و فلز، از مهم‌ترین رشته‌های صنعت استان زنجان هستند.
ایرج احمدی با تاکید بر اینکه مواد معدنی استان زنجان دارای تنوع بالایی است و مواد معدنی با کیفیت در مناطق مختلف استان وجود دارد، افزود: امیدواریم در آینده نزدیک به درجه‌ای از فناوری برسیم که بتوانیم همه مواد معدنی استان زنجان را به‌طور کامل استحصال کنیم.
وی وجود شهرک تخصصی صنایع سرب و روی را در استان زنجان یادآور شد و ادامه داد: درحال‌حاضر ۷۵ واحد تخصصی سرب و روی در شهرک تخصصی سرب و روی استان زنجان فعال است.
شهرک تخصصی سرب و روی
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان می‌افزاید: شهرک تخصصی سرب و روی استان زنجان، استثنایی‌ترین شهرک تخصصی در کشور است که بیشترین حجم صادرات را دارد.
احمدی با بیان اینکه کم شدن عیار خاک معدن سرب و روی، مهم‌ترین چالش واحدهای صنایع تبدیلی سرب و روی در استان زنجان است، تصریح می‌کند: بخش خصوصی به‌منظور پایدار نگه‌داشتن صنعت سرب و روی، جایگزین‌هایی برای خاک معدن انگوران دارد و در استان اکتشافات جدید در حال انجام است.
بی‌شک توجه به بخش معدن در استان زنجان می‌تواند توسعه پایدار را در این استان رقم بزند و بسیاری از چالش‌های موجود در زمینه اقتصاد و اشتغال استان زنجان با توجه هر چه بیشتر به این بخش و بهبود شرایط فعالیت معدنکاران می‌تواند رفع شود.
بخش معدن می‌تواند نقطه قابل‌اتکا در زمینه صادرات باشد، به‌گونه‌ای که درحال‌حاضر استان زنجان در صادرات شمش روی با عیار بالا، ورق‌های روی و سنگ‌های تزئینی به‌عنوان یک استان مطرح در ایران و جهان شناخته شده است.
