سارا اصغری: بر اساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، ظرفیت اسمی کارخانه‌های تولید گچ کشور ۳۱میلیون تن است و هم‌اکنون ۳۸۰واحد تولید گچ با اشتغال حدود ۳هزار و ۶۰۰نفری مشغول به فعالیت هستند.
۱۰درصد ذخایر گچ جهان در ایران قرار گرفته، اما واحدهای فرآوری آن چندان به روز نبوده و بازارهای منطقه‌ای را نیز در دست خود ندارند. برخی از این واحدها نیز همچنان با فناوری قدیمی و ظرفیت پایین مشغول به کار هستند.
واحدهای سنتی
درباره وضعیت واحدهای فرآوری گچ در ایران، مدیر دفتر صنایع معدنی غیرفلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: تعداد واحدهای تولیدی گچ کشور ۳۸۰واحد با ظرفیت اسمی ۳۱میلیون تن است که از این تعداد حدود ۱۵۰واحد، سنتی و نیمه‌صنعتی هستند.
سیف‌الله امیری در گفت‌وگو با صمت خاطرنشان کرد: عمده واحدهای تولیدکننده گچ در کشور که ظرفیت آنها بالای ۵۰ هزار تن است به ترتیب شامل گچ ماشینی خراسان، سپیدگچ ساوه، سپیدگچ خراسان، شرکت صنعتی معدنی سلفچگان، تعاونی صالح گچ سمنان، گچ جبل‌متین سمنان، گچ پارس کومش و گچ سمنان است.
وی در ادامه با اشاره به اهدافی که برای صنعت گچ کشور در نظر گرفته شده، عنوان کرد: برنامه‌ها و اهداف کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای صنعت گچ در نظر گرفته شده که از جمله آنها می‌توان به بازسازی و نوسازی صنایع گچ با بهره‌وری انرژی بالا و میزان مصرف پایین به لحاظ ماشین‌آلات و تجهیزات تولید و جهت‌گیری به‌سمت تولید محصولات و فرآورده‌های صنایع پایین‌دستی گچ مانند پنل‌های گچی و دیوارهای پیش‌ساخته گچی اشاره کرد. این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که صنعت گچ با چه مشکلاتی دست به گریبان است، اظهار کرد: نبود نقدینگی و توان مالی برای بازسازی و نوسازی واحدهای تولیدی، بالا بودن نرخ بهره تسهیلات بانکی برای تولیدکنندگان، نوسان‌های نرخ انرژی ناشی از سیاست‌های یارانه‌های دولت، هزینه بالای حمل‌ونقل جاده‌ای، دسترسی مناسب نداشتن به شبکه ریلی کشور و رکود در صنعت ساخت‌وساز کشور، مهم‌ترین مشکلاتی است که واحدهای فرآوری گچ با آن روبه‌رو هستند.
به واحدهای روزآمد نیاز داریم
ابوالفضل اقبالیون، عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران درباره مشکلاتی که واحدهای فرآوری گچ با آن روبه‌رو هستند، در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: به‌دلیل پراکندگی معادن گچ در سراسر ایران، واحدهای فرآوری گچ نیز در سطح کشور پراکنده هستند. البته در چند منطقه مانند ساوه، قم، مشهد و سمنان، واحدهای گچ تجمع بیشتری دارند. اقبالیون درباره وضعیت صنعت گچ در ایران، توضیح داد: حدود ۴۰ سال پیش که فناوری گچ وارد کشور شد، از آخرین فناوری‌های روز آن زمان استفاده شده بود اما موضوع این است که در این سال‌ها هیچ‌گونه فناوری جدیدی برای این صنعت وارد نشده و اینک نیز با گذشت زمان، بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات این صنعت فرسوده شده‌اند که چندان قادر به تولید محصولات تازه و باکیفیت نیستند. وی ادامه داد: از سوی دیگر ذائقه مشتری به‌دلیل سبک‌سازی و صنعتی‌سازی تغییر کرده و محصولاتی که داخل کشور تولید می‌شود با کاهش تقاضا روبه‌رو شده است. از سوی دیگر برای انبوه‌سازی‌هایی که به وسیله تعاونی‌ها انجام می‌شود، به‌دنبال گچ باکیفیت هستند.
وی با اشاره به این موضوع که صنعت گچ به‌طور ۱۰۰درصد در دست بخش خصوصی است، اظهار کرد: صنعت گچ به منابع مالی چندان دسترسی نداشته و وجود کارخانه‌های زیاد گچ، سبب ایجاد رقابت بین این واحدها شده است.
افزایش نرخ سوخت و کاهش کیفیت
این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران ادامه داد: از زمانی که بهای سوخت در ایران افزایش یافت و مازوت و گازوئیل گران شد، بسیاری از کارخانه‌ها به دلیل افزایش بهای انرژی قادر نبودند کالای باکیفیت‌تری تولید کنند تا هم بازار داخل را تامین کنند و هم بازار صادراتی خود را گسترش دهند. اقبالیون در ادامه خاطرنشان کرد: اتفاق دیگری که در این بین رخ داد، ادامه‌دار شدن رکود ساخت‌وساز در داخل کشور بود. همچنین محیط‌زیست استانداردهای سختگیرانه‌ای را برای صنعت گچ در پیش گرفته است. از آنجا که صنعت گچ با معادن سر و کار دارد، موضوع حمل‌ونقل نیز مطرح است. محیط‌زیست، استانداردهایی از صنعت گچ می‌خواهد که جهانی است و کارخانه‌ها باید آنلاین مورد ارزیابی زیست‌محیطی قرار بگیرند.
وی یادآور شد: این اتفاق‌ها سبب‌شده که کارخانه‌های گچ به سمت تعطیلی پیش بروند یا با ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت مشغول به تولید باشند که نرخ تمام‌شده محصول‌شان افزایش می‌یابد، در حالی که در ۴یا ۵ سال گذشته هیچ‌گونه افزایش نرخ محصول نداشته‌اند. این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران، افزود: این عوامل سبب ایجاد حالت افسردگی در صنعت گچ شده و سرمایه‌گذاران آن را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است. در حقیقت، صنعت گچ حال و روز بیماری پیدا کرده و به سختی به حیات خود ادامه می‌دهد چراکه فعالیت در معادن و صنایع گچ با افزایش نرخ همراه شده اما نرخ گچ تولیدی چندان افزایش پیدا نکرده است.
گچ را فرآوری شده صادر نمی‌کنیم
اقبالیون در پاسخ به این پرسش که وضعیت صادرات گچ چگونه است، گفت: صادرات سنگ گچ داریم اما گچ را به‌طور فرآوری شده صادر نمی‌کنیم. برای مثال در بندرعباس و بندرها، سنگ گچ را به بهای ۸ تا ۹ دلار به فروش می‌رسانیم اما موضوع این است که سنگ‌گچ به دوبی، ابوظبی و… صادر می‌شود و همین کشورها سنگ گچ را فرآوری می‌کنند و به نرخ بالاتر به خود ما می‌فروشند. این در حالی است که ظرفیت کارخانه‌های داخلی کشور بیش از ۳۰ میلیون تن است. در کل، صادراتی در زمینه گچ نداریم و اگر هم صادراتی انجام می‌شود با نرخ بسیار پایین است. وی در ادامه یادآور شد: البته باید در نظر گرفت یکی، دو کارخانه در کشور هستند که فناوری روز جهان را در اختیار دارند. این کارخانه‌ها به‌دلیل اینکه محصولاتی تولید می‌کنند که هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ نرخ باب میل مصرف‌کننده است، هم بازار داخلی را به تصرف خود درآورده و هم بازارهای هدف صادراتی پیدا کرده‌اند. از این‌رو اگر واحدهای تولید گچ بتوانند خودشان را روزآمد کنند، می‌توانند در بازار حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشند.
این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران با اشاره به اشتغالزایی صنعت گچ، عنوان کرد: سرانه اشتغالزایی صنعت گچ نسبت به سایر صنایع مشابه خود، بسیار بالاست اما این واحدها درگیر مشکلات بسیاری شده‌اند. اگر دولت به کمک این صنایع بیاید آنها نیز خواهند توانست فناوری واحدهای خود را روزآمد و محصولات باکیفیت‌تری ارائه کنند.
بازاریابی منطقه‌ای
اقبالیون با اشاره به بازاریابی کشورهای منطقه در زمینه صادرات گچ، عنوان کرد: با اتفاق‌هایی که در قطر افتاد، این کشور می‌توانست بازار مناسبی برای ما به شمار رود. کشورهای آسیای میانه، عراق، افغانستان و… می‌توانند بازارهای مهمی برای ما باشند. برای مثال عراق یک بازار اصلی است که ترکیه توانسته آن را به انحصار خود درآورد در حالی که حدود ۳۵ سال پیش هیچ‌یک از کشورهای اطراف ما کارخانه گچ نداشتند اما در کشور ما کارخانه‌های گچ روزآمد شده بودند و تنه‌به‌تنه کشوری مانند آلمان می‌زدند. مسئله این است که در این چند دهه، حمایت قابل‌توجهی از این صنعت به عمل نیاورده‌ایم.
بی‌توجهی به صنایع کوچک و متوسط
این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران در پایان یادآور شد: پیشنهاد ما این است که به صنایع کوچک و متوسط هم همانند صنایع بزرگ توجه شود زیرا بیشتر سرمایه‌گذاری به سمت پتروشیمی، فولاد و صنایع بزرگ رفته که مهم و ضروری به‌شمار می‌روند اما باید به صنایع کوچک و متوسط هم توجه ویژه کنیم. اقبالیون در ادامه خاطرنشان کرد: باید درد این صنایع را به‌درستی تشخیص داد تا بتوان راهکارهای مناسبی برای درمان آنها تجویز کرد. البته درخواست ما از دولت تنها اعطای وام به این واحدها نیست، بلکه باید بتوان تجهیزات این کارخانه‌ها را روزآمد کرد و زمینه و تسهیلات فناوری روز را برای تولیدکنندگان آن مهیا کرد.
