ناوگان حمل ریلی موجود در ایران دارای استاندارد حمل مواد معدنی نیست. شبکه ریلی در ایران گران‌تر تمام می‌شود و نرخ آن بالاتر از نرخ جاده‌ای است.
راه‌آهن در ایران نتوانسته آنگونه که باید در معدنکاری موفق عمل کند. در ایران ۲ لکوموتیو ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تنی با ۲۶ واگن ۸۰ تا ۹۰ تنی حمل می‌شود، در حالی که شرکت بی‌اچ بی‌بیلتون با فناوری موج چهارم، ۳۷ هزار تن ماده معدنی را با ۳۱۲ واگن ۱۲۰ تنی حمل می‌کند. دالان شمال- جنوب یک فرصت طلایی برای ایران است و تنها در محور آستارا- رشت- قزوین، گسستگی مسیر وجود دارد که طولانی شدن مسیر سبب افزایش ۳۰ درصد از هزینه‌ها می‌شود. بر اساس محاسبات طرح جامع صنعت فولاد، برای تکمیل حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای در زنجیره و ارزش سنگ آهن تا فولاد حدود ۵.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری تا افق ۱۴۰۴ نیاز است یعنی تا افق ۱۴۰۴ سالانه حدود ۵میلیون دلار سرمایه‌گذاری فقط در بخش حمل‌ونقل صنعت فولاد مورد نیاز است. هزینه ساخت یک کیلومتر خطوط ریلی، حدود ۱.۳ میلیون دلار است و با یک محاسبه سرانگشتی برای رسیدن به ۲۵ هزار کیلومتر خطوط ریلی کشور با کسری ۱۳ هزار کیلومتر خطوط ریلی تا افق ۱۴۰۴ روبه‌رو هستیم و به ۱۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بدون تجهیز ناوگان آن (فقط در بخش ساخت خطوط) نیاز است یعنی سالانه حدود ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای ساخت خطوط ریلی تا افق ۱۴۰۴ نیاز است. دولت به‌عنوان متولی اصلی، باید مسئولیت ساخت زیرساخت‌های خطوط اصلی ریلی را بر عهده بگیرد و در این بین، بخش خصوصی می‌تواند در سرمایه‌گذاری برای ساخت انشعابات فرعی تا معدن یا کارخانه و افزایش لکوموتیو یا واگن مشارکت کند. خصوصی‌سازی واقعی در بخش ریلی کشور، نباید منجر به حذف سرمایه‌گذاری دولت شود بلکه بخش خصوصی و بخش دولتی باید در کنار هم و با در نظر گرفتن توزیع سود مناسب برای ساخت خطوط و ناوگان ریلی اهتمام بورزند. بخش ریلی به واسطه مزایای رقابتی که در مقایسه با سایر بخش‌های حمل‌ونقلی از جمله هوایی، جاده‌ای و دریایی دارد می‌تواند سهم قابل توجهی در صرفه‌جویی مصرف سوخت، حمل انبوه بار و مسافر به‌ویژه در مسافت‌های طولانی، کاهش قابل ملاحظه مصرف انرژی (گازوئیل) و ایمنی بالا داشته باشد. استفاده از ظرفیت بورس و سایر ابزارهای بازار سرمایه هم می‌تواند کمکی به بخش ریلی باشد. امیدواریم مجموع این اقدامات بتوانند صنایع مولد کشور را از رکود نجات دهند. برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی، در برنامه ششم، نیاز به ۳۰۰ میلیارد دلار جذب سرمایه است و در سال آینده باید ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش صادرات داشته باشیم. من پیش‌بینی می‌کنم در آینده‌ای نزدیک، حمل‌ونقل جاده‌ای در بخش بار، خود به خود زمین‌گیر شود که این موضوع فاجعه‌بار است چراکه در این صورت چند صد هزار راننده و خانواده‌های آنها دچار مشکل خواهند شد. امروز، کسب و کارهای نوپای حوزه حمل‌ونقل و لجستیک در تمام جهان و کشور ما نیز توسعه فراوانی پیدا کرده‌اند. این استارت‌آپ‌ها علاوه بر کاهش هزینه و ریسک، تاثیر فراوانی در بهبود شاخص‌های مدیریت ناوگان داشته‌اند. اما خانه معدن ایران در نظر دارد در راستای تسهیل فرآیندهای حمل‌ونقل مواد معدنی و کمک به فعالان حوزه معدن و صنایع وابسته، به‌زودی سامانه هوشمند حمل‌ونقل مواد معدنی را با بسترهای برنامه نویسی وب و تلفن همراه راه‌اندازی کند.
محمدرضا بهرامن – رئیس خانه معدن ایران
